Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî Hazretlerinin İlmi Kişiliği (1813-1893)

Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa (a.s.m.)’ın Cevşen’ül Kebir duası sünni kaynaklardan Hakim’in Müstedrek’inde ve Kenzul Ummal’da kısmen geçse de tamamı sadece Mecmuat’ül Ahzab isimli Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevi Hazretlerinin tertiplediği münacat kitabında geçmektedir. Cevşen’ül Kebir duasını nakleden Zat’ın ilmi kişiliği nedir, hangi alanlarda yoğunlaşmıştır, eserleri nelerdir sorularına kısaca cevap vermeye çalışacağız.

Fatih Külliyesinin vakfiyesinde müderrislerin vasıfları yazılırken “başlangıç ve giriş bilimlerinde, aklî ve naklî bilimlerde benzeri az bulunan, tedris makamının ehliyetine sahip, ömrünü faydalı bilimleri tahsil etmeye vermiş” gibi ifadeler kullanılmaktadır.(1) Bu sebeple Gümüşhânevî Hazretleri zâhiri ilimlerin tahsiline önem vermiş, halifelerinde her şeyden önce ilmî yeterliliğin bulunmasını şart koşmuştur. (2) Ayrıca kendisi de mezheben Hanefi, tarikaten Nakşibendi, marifeten Ekberi ve meşreben Şazeli olarak şeriatın dört kapısındaki hâkim yolları şahsında toplamıştır.(3)

Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevi Hazretleri, Osmanlı devletinin son dönemlerine olduğu kadar yetiştirdiği talebeleriyle Türkiye Cumhuriyeti’ne de damgasını vurmuş, hem ilim hem de tasavvuf büyüklerimizden biridir. Eserlerinin büyük bir kısmının hadis ilmine dair olması, onun manevi yolunda hadis ve sünnetin önemli bir yere sahip olduğunu gösterir. O, aynı zamanda tasnif etmiş olduğu Ramuzu’l-ehadis isimli meşhur eseri ile Gümüşhanevi Tekkesi’nde ciddi bir geleneğin başlamasına da önayak olmuş ve önemli bir sünnet-i hasene başlatmıştır. Onun bu gayretinde, bir sohbet kitabı yazıp okutulması yerine müridlerini doğrudan hadislerle muhatap ederek Resulullah (s.a.v.) ile buluşturma ve onları Peygamber (s.a.v.)’in ahlakıyla terbiye etme gayreti sezilir. Bu da ondaki sünnete bağlılığın bir göstergesidir ve tekkesinde günümüze kadar hadis okumaları bir esas olarak kabul edilmiştir. (4) Hâtimetü’l muhaddisin ünvanı ile anılan Gümüşhanevî’nin gayretleri ile dergâhı adeta bir Dârulhadis hüviyetine bürünmüştür. Bu çalışmalar pek çok hadis âliminin yetişmesine, birçoğunun huzur dersleri muhatap ve mukarrirligine, bazılarının da Dâru’l-hilâfeti’l-âliyye Medresesi hadis ve hilafiyet dersleri müderrisliğine kadar yükselmesine sebep olmuştur. 1874-1976 yılları arasındaki hadis ile ilgili telif, tercüme ve tekrar nesir olarak hadis alanında verilen eserlerin çoğunun Gümüşhaneli Dergâhı çıkışlı ulema tarafından kaleme alınmış ve aynı hadis okuma şerh ve neşretme geleneğinin devamı da onun tesirlerinin günümüzde devam ettiğini göstermektedir.(5)

Gümüşhanevî Hazretleri 13 Mayıs 1893 yılında vefat etmiştir. O gün İstanbul adeta bir matemgâh olmuştur. Süleymâniye Câmi-i şerîfi avlusunda Kânûnî Sultan Süleymân Han Türbesinin kıble duvarına bitişik demir parmaklıklarla çevrili kabrinin ayakucu kitâbesinde; “Muhaddisîn-i kirâmdan, fahr-ül-meşâyih Gümüşhâneli el-Hac Ahmed Ziyâeddîn Efendi hazretlerinin rûh-ı mukaddislerine el-Fâtiha” yazılıdır. (6)

Eserleri :

Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevî Hazretlerinin Arapça kaleme aldığı 52 eseri vardır.

Eserlerinin bazıları şunlardır :

Hadis : Râmûzu’l-ehâdîs, Levâmiu’l-Ukûl (I-V), Garâibu’l-Ehâdîs, Letâifü’l-Hikem, Hadîs-i Erbaîn.

Fıkıh ve Akaid : Câmiu’l-Menâsik alâ Ahseni’l-Mesâlik, Câmiu’l-Mütûn, el-Âbir fi’l-Ensâr ve’l-Muhâcir, Matlabu’l-Mücahidîn.

Tasavvuf : Câmiu’l-Usûl, Ruhu’l-Ârifîn, Mecmûatü’l-Ahzâb, Kitâbu’l-Ârifîn fî Esrâri Esmâi’l-Erbaîn.

Ahlâk : Necâtü’l-Gâfilîn, Devâü’l-Müslimîn, Necâtü’l-İhlâs (7)

Sonuç :

Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevi Hazretleri hayatı boyunca sünnet-i seniyyeye sımsıkı sarılmış, âlim, müttaki ve ehl-i irfan bir büyüğümüzdür. Yüce Peygamberimize (asm) ait olduğundan şüphe ettiği bir sözü yayma çabası içinde olması beklenemez. En doğrusunu Allah bilir…

Kaynaklar :

1-A.K.Ü. Anadolu Dil-Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, Afyon 1996; Ders Programları ve Ders Kitapları Tarihi -1 Medreselerde Okutulan Dersler Programları ve Ders Kitapları Tarihi – I Medreselerde Okutulan Dersler ve Ders Kitapları, 1.2. Vakfiyeler ve Kanunnâmeler

2- Semerkand Dergisi; İlim ve İrşadla Geçen Bir Ömür: Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevî k.s. Abdullah Gökmen ; Mart 2012

3- Bir Müceddid Olarak Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevi  Prf. Dr. Bedri Gencer – Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü Başkanı, 1- 2 Haziran Uluslararası Gümüşhanevi Sempozyumu Bildiri Özetleri; sayfa 16

4- Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevi (k.s.)’de Sünnete Bağlılık ve Bunun Tekke Geleneğine Yansıması; Yrd. Doc. Dr. Abdullah Hikmet Atan – İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi- 1-2 Haziran Uluslararası Gümühanevi Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitapçığı, sayfa 86

5-19. YY. Osmanlı Toplumunda Taavvuf-Hadis İlişkisi Rukiye Aydogdu Ankara-2008 Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Hadis Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, sayfa 111-112

6-http://www.biriz.biz/evliyalar/ea1502.htm

7- Semerkand Dergisi; İlim ve İrşadla Geçen Bir Ömür : Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevî  k.s. Abdullah Gökmen ; Mart 2012

Zafer KARLI

www.NurNet.Org

Sende yorum yazabilirsin

%d blogcu bunu beğendi: