Dede Korkut‘tan Deli Dumrul Hikayesi

Dede Korkut deha derecesinde zeki bir insan, Azrail ve melekler itikadını anlatmak için mizahi bir hikaye kurgulamış, henüz islamı yeni kabullenmiş ve derinleşmemiş  bir topluma ancak böyle bir komedi türü anlatım ile bu melekler hakikatı anlatılır.

Duha Koca Oğlu Deli Dumrul’dur adı. Bir çayın üzerine köprü kurar geçenden otuz üç akçe, geçmeyenden döve döve kırk akçe alır. Hemde topluma meydan okur, “Benden deli, benden güçlü er varmıdır ki çıksın benimle savaşsın, benim erliğim, bahadırlığım, kahramanlığım yiğitliğim Rum’a, Şam’a gitsin, ün alsın” der.

Bir gün köprüsünün yanında bir oba ağlaşırlar, bir yiğit hasta düşmüştür, bir süre sonra ölür. Deli Dumrul sorar, kimin o adamı öldürdüğünü , onlar da “al kanatlı Azrail” derler. Azrail’in hakikatını hareket tarzını bilmeyen Deli Dumrul Allah’tan yardım diler,” Azrail’i bana göster, onunla savaşayım neden  bu güzel yiğidin canını almış?”

Hak Taala‘ya Deli Dumrul’un sözleri hoş gelmez. Azrail’e emreder” git ona görün benzini sarart, canını hırıldat”der. Deli Dumrul arkadaşlarıyla otururken Azrail gelir ona görünür, birden Deli Dumrul’un gözü görmez, eli tutmaz olur. Deli Dumrul beklenmedik bir olayla Azrail’i çağırır.

Deli Dumrul, Azrail’in farklı birisi olduğunu ona sorar.

Bre ne heybetli ihtiyarsın

Kapıcılar seni görmedi

Çavuşlar seni duymadı

Benim görür gözlerim görmez oldu

Tutar benim ellerim tutmaz oldu 

 

Azrail konuşur gücünü heybetini anlatır.

Özü güzel kızların gelinlerin canını çok almışım

Ak sakallı kara sakallı yiğitlerin canını çok almışım

Azrail kızar canını almaya geldiğini söyler, Deli Dumrul da kızar, canını almak için saldırır. Fakat Azrail güvercin olur uçar, Deli Dumrul’un kılıcı elinde kalır. Güler. Onu korkuttuğundan övünür, kaçtığını görünce Doğan’ı ile peşine düşer. Azrail atın gözüne görünür, at yıkılır, Azrail Deli Dumrul’un göğsüne oturur.

Deli Dumrul, Azrail’in üstünlüğünü kabul eder,

Bre Azrail aman

Tanrı’nın birliğine yoktur güman

Ben seni böyle bilmezdim

..

Canımı alma Azrail Meded

Azrail , kendisine değil Allah’a yalvarmasını ister, kendisi emir kuludur. Deli Dumrul Azail’e “sen aradan çık ben Allah ile konuşayım” der , Allah’a yalvarır,

Yücelerden yücesin

Kimse bilmez nicesin

Güzel Tanrı

..

Benim canımı alacaksan Sen al

Azrail’i almağa bırakma, der.

Bu sözler Allah’ın hoşuna gider, Azrail’in Deli Dumrul, yerine can bulsun, der.

İhtiyar babasına gider, canını ister.

Dünya tatlı can aziz,

Canımı kıyamam belli bir

Benden aziz, benden sevgili anandır

Oğul anana var,

Anası da

Dünya tatlı can aziz

Canımı kıyamam belli bil, der.

Deli Dumrul  bu sefer hazretlisi esine varır.

Eşi,

Bir canda ne var ki sana kıyamamışlar

Arş şahit olsun sekizinci kat gök şahit olsun

Yer şahit olsun gök şahit olsun

Kadir Tanrı şahit olsun

Benim canım senin canına kurban olsun, der.

Deli Dumrul, insan oğlunun ejderhası diye tasvir eden onu Dede Korkut, eşinin canının alınmasına razı olmaz

Alırsan ikimizin canını beraber al

Bırakırsan ikimizin canını beraber bırak

Keremi çok Kadir Tanrı, dedi

Deli Dumrul’un sözü Allah’a hoş gelir, anasının babasının canını azrail alır, “ iki helalliye yüz kırk yıl ömürverdim” der.

Dede Korkut gelir kapanışı yapar hikmeti ve duayı yapar.

Yerli kara dağların yıkılmasın

Gölgeli koca ağacın kesilmesin

Taşkın akan güzel suyun kurumasın

Kadir Tanrı seni namerde muhtac etmesin

Ak alnında beş kelime dua kıldık, olsun kabul

Derlesin toplasın

Günahını adı güzel Muhammed’e bağışlasın hanım hey !…

Deli Dumrul bir fars örneğidir. Güldürme öğelerinden hareket ederek bir hakikatı veya bir eleştiriyi meydana getirmektir. Dede korkut çok büyük bir tasarım ve dramatik güçle harika bir kurgu ile yazılmıştır, o günün  şartlarında böyle bir eser meydana getirmek Dede Korkut’u büyük bir sanatçı kimliğine kavuşturur, Don Kişot da bu yoldadır, her ikisi de yiğitliğe halel vermeyen kimlikleri ile görünürler, saf, hatalarından dönen  şahıslardır. Ulvi hakikatleri mizahi kimlikle fiktif şekilde anlatmak zor bir alandır. Bu benzeri olmayan bir harika eserdir.

Prof. Dr. Himmet Uç

Sende yorum yazabilirsin

%d blogcu bunu beğendi: