Eğitimde Âmin Alayı(4 Yıl+ 4 Ay+4 Gün )

 

Gündemde 4+4+4 kanunu tartışılırken ve birileri okula başlama yaşının 5 yaş olmasına karşı çıkarken aklıma Osmanlı Devletinde çocukların okula başlama merasimi olan Âmin Alayı geldi. Âmin Alayı çocuk yaşı 4 yıl 4 ay 4 gün olduğunda merasimle başlatılırdı.

Osmanlılarda “ilkokul” diyebileceğimiz, “Sıbyan Mektepleri”, genellikle dört veya beş yaşına gelen çocukların ilk eğitim-öğretimlerini aldıkları yerdi. Çocukların yaşamında önemli bir yer teşkil eden “okula başlama” Osmanlılarda son derece renkli ve değişik bir törenle gerçekleşirdi. “Amin Alayı” yada “Bed-i Besmele” denilen bu merasim, özellikle ekonomik durumu iyi olan aileler tarafından bir düğün havasında icraa edilirdi.

mektebe başlatma kandil günlerine denk getirilirdi. mevsim itibarıyla kandil yoksa bu merasim pazartesi ya da perşembe günleri yapılırdı.

Okula başlatma işine evin temizliğiyle başlanırdı. merasim gününden önce evde temizlik başlar, her taraf silinir süpürülürdü. işler bitince bütün ev halkı hamama gider, mektebe başlama merasimi ilk önce hamamda kadınlar arasında kutlanırdı. nâtırlar, kınacılar çocuğun etrafında göbek atarlar şarkı söylerlerdi. bu eğlence akşama kadar devam ederdi.

bir de çarşı faslı vardı. büyük anne, anne, dadı, kalfa, sütnine vs. birçok kadın yakın ile kapalıçarşı’ya gidilerek çocuğa öteberi alınırdı. evdeki ecdat yadigarı rahle cilaya verilir, yoksa komşulardan istenirdi.

perşembe sabahı şafak sökmeden evde herkes kalkardı. kahvaltıdan sonra çocuğa hilâlî bir gömlek, üstüne de ipekli bir mintan giydirilir, ayaklarına sakız gibi beyaz çoraplar verilirdi. mavi püsküllü bir fes de başına konulurdu. fesin üstüne, alın kısmına doğru bir nazarlık asılırdı. aile halkının da hazırlığı tamamlanınca arabalara atlayıp eyüp sultan’a gidilirdi. dua edilip eve dönüldükten sonra, mektebe başlayacak çocuğun evi önüne mektep çocukları ve her mektepte ayrı ayrı bulunan ilahiciler gelirdi. çocuk atın üzerine bindirilir ve ilahiciler çeşitli dualar ve dizeler okumaya başlarlardı. bunların arasında âminciler de “âmin âmin” diyerek bağırırlardı.

Çocuk at üzerinde sokak boyunca götürülür, arkasında mektep hocası, ilahiciler ve âminciler yürürdü. çocuk okulun önüne kadar getirilirdi. attan indirilen çocuk mektebe girer, rahle önünde mindere oturmuş olan hocasının yanına gider ve onun elini öperek tam karşısına otururdu. hoca besmele çekerek çocuğa sadece “elif” dedirttirir ve sonra “dersin bugünlük bu kadar, sakın unutma, sonra kulaklarını çekerim” diyerek kulaklarını çekermiş gibi yapar ve merasim tamamlanırdı.”

    Evet böylece okula başlayan çocuk okula başlamanın önemi kavramış ve çok önemli bir şey yaptığını düşünerek okula başlardı.Artık çocuk okula başladığı bu günü hiç unutmazdı.Bu gün çocuğun zihnine nakşolurdu. Görüldüğü gibi Osmanlılar döneminde çocuğun okula başlama yaşı 4 buçuk ve 5 yaş arasıdır.Bu durum çocukların 5 yaşında okula başlamalarının erken olduğunu iddia edenlerin iddialarını çürüten çok güzel bir örnektir.

Hamit Derman