Latifede Ölçülü Olmak

Günümüzün diğer bir hastalığı da latife de ölçüyü kaçırmaktır. Bazı kimseler, “Latife yapıyorum” diyerek, insanları aşağılamakta, yalan söylemekte, onlarla alay etmekte ve bazılarına da lakap takmaktadır. Bunun sonucu olarak da dedikodular, çekişmeler ve bazen de kavgalar meydana gelmektedir. Bu bakımdan, insanlar latife yaparken çok dikkatli olmalı, birbirini kırmamalı ve kimse ile alay etmemelidirler.

Bunun içindir ki, Peygamber Efendimiz (sav.) çok gülmeye sebep olan, kalbin kararmasına yol açan insanların haysiyet ve şereflerini zedeleyen, kin ve husumeti doğuran latifeleri yasaklaşmıştır. Her hususta Peygamber Efendimize uymamız farz-ı ayn olduğu gibi latifelerde de onu örnek almamız elzemdir. Bütün güzel ahlâk ve işlerde olduğu gibi, latifede de en güzel örnek Peygamber Efendimizdir (sav.).

Server-i Enbiya Efendimiz (sav.) ashabtan Abdurrahman’ı (ra.) kucağında bir kedi ile görünce “Ya Eba Hureyre” diye hitap buyurmaları ona fevkalade sürur vermiş, mutlu etmiştir. Bu latifeden sonra Hazret-i Abdurrahman bu künye ile yad olunmuştur.

Peygamber Efendimiz (sav.) kendisinden bir binek hayvanı isteyen sahabiye isteğinin karşılanacağını bildirmek gayesiyle bir deve yavrusu vereceğini söyler. Sözdeki nükteyi anlamayan sahabenin deve yavrusunun işine yaramayacağını belirtmesi üzerine Peygamber Efendimiz (sav.) “Her deve diğerinin yavrusu değil midir?”1 diyerek ne demek istediğini açıklamıştır.

Bir gün bir yaşlı kadın Peygamber Efendimizden (sav.) cennete girmesi için dua etmesini ister. Peygamber Efendimiz (sav.) hiçbir yaşlı kadının cennete girmeyeceğini söyler. Kadının bu cevaba üzülmesi üzerine Peygamber Efendimiz (sav.); “Yaşlı kadınların Cennete genç ve güzel olarak gireceklerini”2 bildirerek gerçeği açıklar.

Bir hadis-i şerifte şöyle buyrulmuştur: “İnsan bir söz söylerken yanında bulunanlar gülüşürler de kendisi Süreyyedan daha uzağa uçar gider.” Yani, şeref ve haysiyeti ve muhabbeti berhava olur. Sadece bir eğlence, bir iltifat olmak için yapılan ve hiç bir kimsenin haysiyetine dokunmayan latifeler caizdir. İslam dini mizah ve latifeyi belli sınırlar içinde mubah kılmıştır. Onun aşırısı harama sebep olur.

Latifenin çokluğu gülmeyi arttırır, kalbi öldürür, mehabeti giderir, husumete sebep olur. Latifenin uzun olması insanın ciddiyet ve saygısının azalmasına yol açar. Tebessüm etmek ve gülümsemek insanın güzel sıfatlardan biridir. Ancak kahkaha ile çok gülmek, kalbi öldürür.

Ölçülü bir şekilde yapılan mizah ve latife içtimai bir ihtiyaçtır. İnsanı zaman zaman sıkıntılardan kurtarır. Kalbe lezzet ve sürur verir. “Latife, insanlar arasındaki ülfetin tadı tuzudur.” denilmiştir. “Latife yemekteki tuza benzer, fazlası yemeğin tadını kaçırır.” demektir.

Latifeler muhabbeti zedeleyici değil, bilakis ona vesile olmalıdır. Latifenin dozunu kaçırarak karşıdaki insanı alaya alıp küçük düşürmek İslâm nazarında reddedilmiştir.

Nitekim bir ayette mealen şöyle buyrulur:

Ey iman edenler! Bir topluluk bir diğerini alaya almasın. Belki onlar (alay edilenler) kendilerinden (alay edenlerden) daha iyidirler. Kadınlar da diğer kadınları alaya almasınlar. Belki alay edilenler, alay edenlerden daha iyidirler. Birbirinizi karalamayın, birbirinizi kötü lakab ile çağırmayın. İmandan sonra fasıklık ne kötüdür. Kim tövbe etmezse işte o zalimlerin tâ kendisidir.”3 buyrulmuştur.

İstihza, alay gibi şeyler terbiye-i İslâmiyeye uygun değildir. Herhangi bir kimsenin zahirine bakarak onunla alay etmek mürüvvete, ahlâka zıttır. Şekil ve surete değil, sirete ve fezail-i kalbiyeye itibar olunur. Müminler kardeştir, bir nefis hükmündedirler. Başka bir mümin kardeşini taan eden (beğenmeyen, kusurlu gören), kötü lakap takan, kendisini taan etmiş gibidir. Bunlar hürmeti, saygıyı ve sevgiyi zedeler. Bir insanı güzel lakap ile yâd etmek caizdir, bir hürmettir. Mesela, Hazret-i Hamza’ya ‘Esedullah’, Hazret-i Halid b.Velid’e ‘Seyfullah’ denilmesi gibi.

Mehmed Kırkıncı

Dipnotlar:

1 Tirmizî, Enes b. Malik’ten rivayetle

2 Tirmizî, Enes b. Malik’ten rivayetle.

3 Hucurat Suresi 49/11

Sende yorum yazabilirsin

%d blogcu bunu beğendi: