Allahu’l-alem, bana öyle geliyor ki, Bakara sûresinin 26. ayeti sadece kâfirleri tutumları nedeniyle yermekle kalmıyor. Allah’ın izzetinin izlerini de okutuyor. Mü’minlere bir izzetli duruş da öğütlüyor. Nasıl? Belki şöyle: “Şüphesiz Allah sivrisinek ve onun da ötesinde bir varlığı misal getirmekten çekinmez…” buyruğunun bir yanı “Allah misal vereceği şeyi kâfirlerin bozuk kıstaslarına göre seçecek değildir!” manasını fehmimize taşırken, diğer yanı “Allah böyle misaller vermekten neden çekinsin? Onun sanatının herbir parçası misal verilmeye değer harikalıktadır zaten!” manasını kalbimize koyuyor. Yani, tabir-i caizse, Cenab-ı Hak, hem zatını ‘kâfirlerin düşündüğü gibi olmaktan’ tenzih ediyor, hem de eserlerini ‘kâfirlerin düşündüğü gibi olmaktan’ beri tutuyor.
İki yanında da izzet var. İki yanında da mü’minin algı ayarlarını yüceltmeye yönelik bir bilgi aktarımı sözkonusu. İlk vecihte, izzet, Allah’ın zatına ve ‘kâfirin bozuk değerler yapısına’ bakıyor. İkincisinde ise izzet, Allah’ın yaratışına ve ‘sanatındaki üstünlüğe’ nazar ediyor. Birincisinde, Cenab-ı Hakkın zatını tenzih ettiği şey, ‘kâfirlerin bozuk kıstaslarından etkilenir’ veya ‘onlara kıymet verir’ olmak sanki. İkincisinde tenzih ettiği şeyse ‘eserlerinden bazılarının misal verilmeye değmeyecek şekilde değersiz olması.’
Yani, birisinde Kur’an’ın savunusu var, diğerinde kainat kitabının. Bir de hatırlatılan şu var sanki: Kainat kitabı ile Kur’an arasında bir çelişki yoktur. Tevhid çelişkisizliği gerektirir. Bir yazarın iki kitabı arasında çelişki olmaz. Birisinde kıymet verilip yaratılan ötekinde kıymetsiz görülecek değildir. Bizim Allahımız böyle bir Allah değildir.
“İman etmişlere gelince, onlar, böyle misallerin Rablerinden gelen hak ve gerçek olduğunu bilirler…” buyurulurken ise mü’minin sahip olması gereken ‘teslimî uyanıklığa’ bir dikkat çekiş var bence. Ne demek teslimî uyanıklık? Bencileyin izah edeyim:
Allah’a iman etmiş olmakla mü’min vasfını kazanmış insanların, misal olarak verilen şeylere, kâfirler gibi bakabilmesi mümkün müdür? Elbette değildir. İmanı insana (imanının derinliği nisbetinde) bir bakış açısı da yükler. Mü’minler, perdenin arkasındaki zattan, isimlerinden, sıfatlarından, şe’nlerinden haberdar olmakla, rastladıkları her ayete (yine Kur’anî ifadesiyle) “Rabbimiz sen bunları boşuna yaratmadın!” diyecek uyanıklığa sahip olmalıdırlar. Bu, Allah’a, marifetinden dolayı duyulan bir güvendir. Bu, kainata, tevhidden dolayı duyulan bir güvendir. Bu Hakîm isminin kuşatıcılığına duyulan bir güvendir.
Mümin, misallerin hikmeti bilmezden önce, biraz fikrini yorarsa kendisine misal verilen şeylerden Allah’ın hikmetine kapılar açılacağını bilmelidir. Buna imanlı olmalıdır. Bu dua/beklenti ile o kapıya varmalıdır. Buna imanlı olana mü’min denir. Mü’min yaradanının her işinin hikmetle olduğunu bilirse mü’min olur. Çünkü marifete ulaşmasını sağlayan da bu emniyetidir. İtimadıdır. Beklentisidir. Öyle ya! Bilgiye erişileceğine inanılmadan bilgiye erişilmez. Birşeyler bulacağını ummayan bulamaz. Hatta arayamaz.
Mü’min der ki: “Eğer Allah birşeyi misal getirdiyse bunda boşuboşunalık olamaz.” Yanlış anlaşılmasın. Ayette kâfirlerin dilinden aktarılan “Allah böyle misal vermekle ne murat eder?” cümlesi, bir arayışı değil, “Bu şey değersizdir!” önyargısını içerir. Bunun günümüzcesi “Bu da nereden çıktı şimdi?” gibi bir alaycılıktır. Yani: Kâfir sivrisineğin değersizliğinde mühürlenmiştir. Kanaatini sabitlemiştir. Kendisinin bu ihlaslı(!) sabitlenmesi nedeniyle de Allah, duasını kabul etmiş, onu kanaatinde sabitlemiştir.
Kainat kitabındaki bu körelmesinden dolayı Kudsî Kitab’a hadsizlikle laf eder. Burası önemlidir: Kainat kitabını yanlış okuyan illa vahye de ilişir. (Bu noktada hemen Caner Taslaman’la Ebubekir Sifil Hoca’nın münazarasında ‘sinek kanadı hadisini’ bir türlü kabullenemeyen Taslaman’ın “Sinek pistir!” cümlesini bir zikir gibi tekrar edişini hatırlayalım.) Yani bu cümle Allah’ın kainattaki yaratışına dair bir tenkidi de saklar içinde.
Şunun da altını çizelim: Hikmetin ‘varlığına’ dair değil ama ‘içeriğine’ dair böylesi bir sorgulamayı mü’min de yaşar. Fakat mü’minin zemini farklıdır. Mü’min varlığına inandığı şeyi arar. Zaten iman etmiş olduğu gaybın bilgisi peşindedir. Kâfir ise hemen görmediği (veya olmadığını çoktan iman ettiği) şeyi sorar. “Bu ne şimdi? Ne gereği vardı bunun?” der gibidir bu soruş. Mü’min ise “Kimbilir bana burada neler öğretiliyor?” diyerek muhatap olur eşyayla. Yani öğretilenin ‘varlığından’ emin ancak ‘keyfiyetine’ meraklıdır.
“Allah, onunla birçok kimseyi saptırır, birçoklarını da doğru yola yöneltir. Verdiği misallerle Allah ancak fasıkları saptırır…” buyruğu ise, işaret ettiği hakikatle, aklımı yıllar önce başımdan almıştı. Nasıl? Becerebildiğimce ifade etmeye çalışayım:
Ben, bu ayetten ta Bediüzzaman’ın 2. Lem’asına ve orada geçen “Herbir günah içinde küfre gidecek bir yol var…” cümlesine uzanıyorum. Buradan oraya giden bir koridor görüyorum. Ve Bediüzzaman’ın o metinde aslında bu ayetin tefsirini yaptığını düşünüyorum. Çünkü fısk bir yanıyla da ‘günahlara müptelalık’tır. Fasığın imanı varsa da Allah’ın emir ve nehiylerine emniyeti yoktur. Onlardan aldığı kem lezzete tutkusundan dolayı kalbinde doğrunun ayarları yerinden oynamıştır. Cürmünden vazgeçememekte ve belki içten içe “Keşke bu iş günah olmasa!” demektedir. Yaşadığı bu kaymayı somut birşeye dayandırması içinse her kapıdan delil dilenmektedir. İşte, böylesi misaller onun nefsine ve şeytanına yardımcı olur ki, bir cerbeze ile aklını da ‘sapmak’ için ikna eder.
Tıpkı mürşidimin dediği gibi: “Meselâ, utandıracak bir günahı gizli işleyen bir adam, başkasının ıttılaından çok hicap ettiği zaman, melâike ve ruhaniyâtın vücudu ona çok ağır geliyor. Küçük bir emâre ile onları inkâr etmek arzu ediyor.” İşte bir ayet-i kerimenin aklıma getirdikleri. Şükürler olsun tefekkürü dünyadaki herşeyden daha lezzetli olan o Zat’a ki kendisinden habersiz bırakmayarak bizi ziyan olmaktan kurtarmıştır.
Ahmet AY – risalehaber.com