Uzun zamandır alemimi meşgul eden birkaç önemli konudan biri: Psikolojik şiddet. Bu kavramla tanışalı birkaç sene oldu ancak ahir zamanda kaybolma derecesine gelen “güzel ahlak” kavramından uzak cereyan eden bütün insanî münasebetler türlü türlü yara ve hastalıkları netice verdiği için gözlemlerimde en sık tesbit ettiğim problem oldu. Psikolojik şiddetin bilimsel tanımını işin ehline havale ederek gözlemlerimden yola çıkmak istiyorum. Hiç farkında olmadan karşımızdaki insana hak etmediği bir muamele ile cevap verivermek.. Ölçmeden, tartmadan, onu içinde bırakacağımız durumu veya halet-i ruhiyeyi hesap etmeden, sadece kendi cihetimizden bakarak davranmak.. Belki hayatımızın çoğunu paylaştığımız yakınlarımıza, en sevdiğimizi düşündüklerimize karşı her gün biraz daha inciten, yıpratan muameleler içinde olmak ve bunları gözden geçirme ferasetini bir türlü kendimize düstur edinememek..
Neden kaynaklanıyor bu ölçüsüz, fevri davranış şekli? Öncelikle karşımızdakini anlama gayretimizin olmayışından, demek ki insanlara fazla önem vermiyoruz. İkincisi, o insana yardımcı olma gibi bir niyet taşımadığımızdan. Manevi eğitim almış insanlarda öne çıkan özelliklerden biridir: almadan vermeye çalışırlar, azami yardımcı olayım, Allah namına ne verebilirsem vereyim, ikram edeyim. Bu peygamber ahlakı kaybolduğu ya da bilmediğimiz için karşımızdaki insanlara da uygulayamıyoruz. Üçüncüsü, karşımızdakinin talebini anlasak bile o talebi karşılamak için gireceğimiz maddi veya manevi külfetin altına girmek istemiyoruz. (Bunlar olması gereken nezaket ve anlayışın olmamasının sebepleri idi. Bundan sonra sebepler biraz daha menfi anlamda şiddetlenip karşımızdakini güç durumda bırakan neticeler ortaya çıkıyor.)
Dördüncüsü, bir menfaat tercihinde karşımızdakinin hakkını çiğnemek bahasına kendimizinkini öne çıkarmak isteğinden karşımızdakini haksız, suçlu ya da başka bir sıfatla itham etmekten. Bu durumda karşımızdaki insan neyi yapıp neyi yapmadığını bilecek bir sağlamlıkta değilse haklı olduğu halde haksızlığı kabul edip çekilebilir. Ya da hakkını savunmak için bizimle olan muamelesinde ciddi bir mesafe koyar. Beşincisi, çok daha dehşetli ve nefsî bir maraz ki kendi kafamızdaki bir plan veya programa uymadığı için muhatabımızı itham etmek. Oysa o insan bizim planımızın ne olduğunu nereden bilebilir, hem insanları kendimize göre yönlendirmeyi beklemek mevhum bir idarecilik vasfı takınmak değil midir? Neden insanlar bize göre kendini ayarlasın ki? Altıncı tip de –telaffuzu bile çok korkunç- kendi egosuna hizmet etmeyen bir davranışı sebebiyle muhatabı rencide etmek. Sözle olabilir, bakış, mimikle de olabilir. Kendi egosunu yüksek gören birinin hak ettiğini zannettiği “tazim” ifade eden sözleri, davranışları, karşısında eğilip bükülmemeleri görememekten gelen serzenişine değişik dozlarda muhatap olmak da psikolojik şiddetin görüldüğü alanlardan biri. Kendini olduğundan daha değerli ve yüksek görmek kibirdir. Psikolojik şiddetin en sık sebeplerinden biri budur. Yedicisi, muhatabımızın bir hata veya kusuruna karşı ölçüsüz bir tepki vererek onu rencide etmektir. Masum bir kılıfa sarılmış bu şiddet türünün de hakikatte zulüm olduğunu her insan vicdanen hisseder. Adalet mekanizması nasıl ki suçun derecesine göre ceza takdir ediyorsa, biz de ikaz, uyarı, tekdir aşamalarından sonra fiilî bir tepki verebiliriz. Yoksa henüz ikaz etmeden en son gösterilecek sertlikte cevap vermek adaletsizliktir, insani ilişkilerdeki güveni kıran bir ölçüsüzlüktür.
Hangi sebeple olursa olsun psikolojik şiddete maruz kalan insan kendisini değersiz, önemsiz veya ezilmiş hisseder, dahası işe yaramaz, mantıksız, suçlu vb. gibi sıfatların bir veya birkaçı ile de kendini itham edebilir, kendini ezebilir. Oysa hangi durum olursa olsun dinimiz bize karşımızdakini tahkir hakkı veya yetkisi vermemiştir. Kişileri alçaltarak muamele yoktur, ancak kötü sıfat veya davranışları akla izah edip kötü neticelerini göstermek vardır. Hatadan ötürü insanı külliyen alaşağı edip vurmak yoktur; kötü olan davranış veya sıfatı vurmak vardır. O da peygamberimiz(ASM)’ın usulüyle, isim vermeden “Bir kısım insanlara ne oluyor ki şöyle şöyle yapıyorlar..” şeklindedir. Çünkü bütün insan ve mevcudat dinimize göre mahlukiyet noktasında eşittir, müsavidir, altlık üstlük yoktur. Nerde kaldı ki tahkir ile gizli bir kibir hali davranışlarda hoş görülsün..
İslam ahlakını yaşamak isteyen hepimize ders olmalı, ne büyüğe ne küçüğe rencide edici bir muamele etmemeliyiz, yaptıysak derhal içimizden gelerek özür dilemeli, bizi rahatsız eden durumu sakince ortaya koymalı, ölçülü tepki vermeye kendimizi alıştırmalıyız. Elbette içimizde bu adalet mekanizmasını daim canlı tutmak bir mücahede ve eğitim ister. Bu eğitimin içinde olma niyetiyle yaşamalıyız. Psikolojik şiddete ne kadar maruz kalmak istemiyorsak o kadar başkalarına olan muamelelerimizde dikkatli olmalıyız. Huzurlu ve mutlu olmak istiyorsak başkalarının huzur ve mutluluğuna yardım etmenin Allah’ın rahmetini üzerimize celbeden büyük bir hazine olduğunu fark etmeliyiz..
Nabi
Nurnet.or
