(Önceki yazının devamı)

Bu makamda “Üç Nokta” isbat edilse, mezkûr hakîkat tamamiyle tezahür eder.

Birinci Nokta: Beşer, fıtraten şu kâinatın Hâlıkına karşı hadsiz bir muhabbet üzerine yaratılmıştır. Çünkü: Fıtrat-ı beşeriyede cemâle karşı bir muhabbet ve kemâle karşı perestiş etmek ve ihsana karşı sevmek vardır. Cemâl ve Kemâl ve ihsan derecatına göre, o muhabbet tezâyüd eder. Aşkın en münteha derecesine kadar gider.

[ Muhabbet sebebi olan şeyler 3 tane olarak burada vurgulanıyor: Cemal, Kemal ve İhsan… Kalb, cemal-i bâkinin aşığıdır. Akıl, kemal-i sermedînin hayranıdır. Nefis ise, rahmet-i daimenin müteşekkiridir.[1] Rahmet ise, ihsan ederek kendini gösterir. İnsan akıl, kalb ve nefisten oluştuğu ve akıl ile Kemal, kalb ile Cemal, nefis ile ihsan bağı bu şekilde olduğundan Üstad, insan, kâinatın Halıkına karşı hadsiz bir muhabbet üzerine yaratılmıştır, diye haklı olarak söylüyor. Bir zâtta bulunan bu özellikler sonsuz derecelere varırsa, ona karşı muhabbet de o nisbette sonsuzlaşır.

Dikkat edilirse Üstad cemal-muhabbet, kemal-perestiş, ihsan-sevmek bağı kurmuş. İlginç olan şu ki muhabbet, Arapça; perestiş, Farsça; sevmek ise, Türkçe… Sanki Araplar, cemalden anlar; Farslar, kemalden anlar; Türkler ise, ihsandan diye bir işaret veriyor. Yani kendi ırkına göre gidebileceğin yol budur diye Üstad ince bir meseleye de dokunduruyor. Ben, ırk olarak Türk olduğum için ihsanı, çok seviyorum. Allah nimet verdikçe, Ona karşı sevgim daha da artıyor.

Muhabbet, habbe ile aynı köktendir. Kalbinde, bir aşk sarmaşığının çekirdeğini taşımak demektir. Muhabbet çekirdeği cemal tecellileri ile büyürse, o kişinin kalbinde Kemale karşı bir aşk sarmaşığı büyür. Aşk, Arapça’da sarmaşık demek… Perestiş, tapar derecede sevmek demektir. Perestişin en ileri boyutu Allah’ın bendesi, kapısının ayrılmaz kulu olmaktır. Sevmek ise, öz Türkçe’de ev kelimesi gibi insanın sığınması anlamındadır. İnsan sevdiğine sığınır. Bu manada muhtaç olan kişi de cömert birinin ihsanına sığınır. İhsan gördükçe, Ona sığınması daha da artar. Bu manada ihsan sarayına sığınan bir fakîr, sevgisi ve şükrü ile Allah’ın ihsanının mükemmelliğini ve sonrasında zatının kemalini elde edebilecek boyuta kadar ilerler.

Aşkın en münteha derecesi, cezbe ve incizap halidir. Yani kişinin iradesinin devre dışı kalması seviyesidir. Yani Allah’ta fani olma, Onunla bâki olmaktır. ]

Hem bu küçük insanın küçücük kalbinde, kâinat kadar bir aşk yerleşir. Evet kalbin mercimek kadar bir sandukçası olan kuvve-i hâfıza, bir kütübhâne hükmünde binler kitab kadar yazı, içinde yazılması gösteriyor ki: Kalb-i insan, kâinatı içine alabilir ve o kadar muhabbet taşıyabilir.

[ Kalbin bir hizmetkârı, insanın hafıza kuvvetidir. Kalbin duygusal bir zekâsı var. Bu zeka ile kütüphaneler dolusu bilgiyi içine alan hafızasındaki bilgileri işleyip marifetullah haline getirebilir. Getirirse kâinatı Allah’ın cemal, kemal ve ihsanının sergilendiği bir sanat-hikmet-rahmet sergisi olarak görebilecek bir tevhid boyutuna yükselir. Kâinattaki güzellikler, onun kalbini, mükemmellikler aklını, ihsanlar ise nefsini hareketlendirip onu muhabbete, perestişe ve şükre sevkeder. Bu şekilde insan, kâinat çapınca bir aşk ile Allah’a bağlanır. Çünkü kâinattaki bu görüntü sürekli yenilendiği, farklı cemal-kemal-ihsan tecellilerini gösterdiği için kendisi bir seyirci konumunda aşk ile bunları temaşa eder. 7. Şuada Üstad’ın ifade ettiği gibi insan kalbi ve aklı, kâinat kadar inkişaf edebiliyorlar.   ]

Mâdem fıtrat-ı beşeriyede ihsan ve Cemâl ve Kemâle karşı böyle hadsiz bir isti’dâd-ı muhabbet vardır.

[ Hadsiz bir istidad-ı muhabbet: İnsan dünyaya geldiğinde, muhabbet potansiyeliyle geliyor. Yaşanan, görülen, duyulan her şey bu muhabbet çekirdeğini açmak ve bütün kâinatı saran bir ebedî aşk sarmaşığına dönüştürmek içindir. Bu manada bakılırsa, Allah’ın en sevdiği duygu minnet duygusudur. Allah öyle ihsanlar ve nimetler verir ki, kalbin en ince duygularını harekete geçirip Kendisine minnettar eder. Bu manada Mennan ismi, muazzam bir isimdir. Minnet duygusu ile insan daha bir Allah’a sarılır, tutunur. Kur’anda bu duygu, Hz. Musa (AS) ile ilgili kıssalarda vurgulanır.[2] Karakter olarak size de Hz. Musa (AS) gibisiniz. Bu manada Allah’ın size bu tarz nimetlerini hatırlayınız ki, minnettar olasınız. Minnettarlığın bir ilerisi, medyuniyettir. Yani kendini Allah’a borçlu hissetmek… Medyuniyet ile din, aynı köktendir. Bu manada dindarlık, kendini Allah’a daima borçlu hissetmek, ebediyen bu borcu ödeyemeyeceğini bilmek ve bunun şuurunda olmaktır. ]

Ve mâdem bu kâinatın Hâlıkı, kâinatta tezahür eden âsâriyle, bilbedahe tahakkuku sabit olan hadsiz cemâl-i mukaddesi;

[ Burada vurgu cemalin tahakkukunun sâbit olmasına dair… Tahakkuk, bir hakikatin gözle görünür hale gelmesi, vücud bulmasıdır. Çekirdeğin ağaç olmasına tahakkuk denilir. Çekirdek içinde ağacın hakikati var ama ağacın vücudu yok. Hakikat ile vücud birleşirse, hak zuhur eder. Tahakkukun sâbitliği ise, her yapılan işin o hakikatin bir tahakkuku haline gelmesi demektir. Bu manada kâinattaki bütün eserlerde ya bizzat veya dolaylı olarak bir cemal ve güzellik bulunması gösterir ki Cenab-ı Hakk cemalini göstermek için yaratıyor. Genç ve güzel bir kadının heykelini yapmak, bir sanat ve güzelliktir. Fakat bu kadında olan güzelliği taşa nakşetmek ve kopyalamaktır. Fakat usta bir heykeltraş, yaşlı kadının heykelini en ince detaylarına kadar büyük bir ustalıkla taşa nakşetse, burada eserin kendisi göz alıcı değildir ama sanatın kendisi göz alıcıdır. Bu manada kâinatta yaratılan her şeye bu 2 gözle bakıldığında çirkin bir şey olmadığı, olamadığını görürüz. Küflenmiş ekmek de, fırından yeni çıkmış ekmek de sanat eseridir. Belki küflenmiş ekmek çok daha sanatlıdır. Çünkü üstünde canlılar yaşıyorlar. Bu cümleden çıkarılacak özet netice: “ Allah ne yaratırsa yaratsın bir güzellik yaratır, kusursuz cemal-i zâtını veya cemal-i sanatını onunla gösterir. Ezelden ebede…]

bu mevcûdâtta tezahür eden nukuş-u san’atıyla bizzarure sübûtu tahakkuk eden hadsiz kemâl-i kudsîsi;

[ Burada vurgu kemalin sübutunun tahakkuk etmesine dair… Sübût, bir şeyin tereddütsüz bir şekilde, esnemeyecek, yıkılmayacak surette olması, sabitlik demektir. Bu sübut, kalıcı ve daimi olmayı netice verir. Mesela hak yolunda birini sâbit kılmak demek, onu o yolda baki kılmak, başka yollara kaymasına engel olmak, onu muhafaza etmek demektir. “ Allahümme yâ mukallibe’l-kulûb sebbit kalbî alâ dînike ”[3] ( Ey kalpleri evirip çeviren Allah’ım! Kalbimi Senin dini üzerine sâbit kıl ) hadisi bu meseleyi vurgular. Âyette var: “ İn tensurullâhe fe yensurküm ve yüsebbit akdâmekum ”[4] ( Eğer siz Allah’a ve dînine yardım ederseniz, O da size yardım eder ve ayaklarınızı dîni üzere sâbit kılar. ) Sübûtunun tahakkuku ise, kemal, bâtın ve zâhiri kuşattığı ve zuhur etmemiş kemal, kemal olmadığı ve İlâhî sanattaki nakışlarla İlâhî kemal zuhur ettiğinden, kâinattaki bu kadar ince ve hassas sanatlarla her şeyi nakış nakış işlemesi aslında kemalinin külli şekilde zuhur etmesine ve gerçek kemal olmasına, bu sürecin ebedî devam etmesi ise kemalin sabitliğinin kendini gözle göstermesine ve hakikatli olduğuna dair kanaat oluşturmasına işarettir. Cemal, gizlidir; kemal ise gizlinin gizlisidir. Çünkü bir insanın kemali idrak edebilmesi için, önce cemali görmesi; cemali görebilmesi için nesnelere sanat, muvazene, tenasüp gözüyle bütünden bakması gerekiyor. Kemal içinse o nesne ile içinde bulunduğu mekan, içinde bulunduğu an, geçmiş ve gelecek zamanlar ortasında bulunduğu konum noktasından bakması gerekiyor. Ki kâinattaki sanat ile ondaki sanatın ilişkisi ve bir birini bütünleyiciliği ortaya çıksın. Bu açıdan cemal tecellisini görüp Hakka âşık olan evliya çoktur. Ama kemal tecellisini görüp Hakka iştiyak makamına çıkan asfiya az sayıdadır. Üstad burada “mevcudatta tezahür eden” diyerek yine zuhur konusuna vurgu yapıyor. Zuhur hakikati, kâinatı ve mevcudatı görselliği olan bir keyfiyete büründürmüş. Bu cümleden alınacak ders “ yaratılanlardaki bu kadar ince sanatlar, en küçük mahlukta da en büyüğünde de olan bu sanat inceliği ve ustalıklar, her gün, her yıl yenilenen sanatlı yapılar gösteriyor ki kemal-i Hakk zâhir olmak istiyor, sâbit şekilde kendini göstermek istiyor, baki hakikatini zihinlerde sabitleştirmek istiyor. Ta ki insan nerede olursa olsun, nereye ve hangi âleme giderse gitsin orada da kemal tarafından kuşatıldığını bilsin. ]

ve bütün zîhayatlarda tezahür eden hadsiz envâ-ı ihsan ve in’amatiyle bilyakîn ve belki bilmüşahede vücûdu tahakkuk eden hadsiz ihsanatı vardır.

[ Burada vurgu ihsanın vücudunun tahakkuk etmesine dair… Vücud, bir şeyin varlığı, bulunurluğu ve görünürlüğü demektir. İhsan, bir manada güzelleştirmek, çirkinliklerini gidermek demektir. Genel bilinen manada, maddi ve manevi ihtiyaçlarını giderecek şekilde muhtaç birine yardım etmek, iyilikte bulunmak, hibe yapmak anlamına gelir. Bu kısımda da bu manada kullanılmış. Vücudunun tahakkuk etmesi ise, ihsan fiile dayalı isimlerden Muhsin isminin eseridir. Yaratmakla, ihsan hakikati kendini gösterir; varlığını bildirir. Bu manada yaratıcılık ve yarattığı şeylerin maddi ve manevi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde düzen kurma ve sürekli şekilde onları destekleme bir ihsandır. Canlıların rızıklandırılması, dünyanın güneşten belirli bir mesafede tutularak güneşe çekilmesinin engellenmesi dünyaya ve üzerindekilere de yapılmış bir ihsandır. Fakat şuurlu bir canlı için ihsanın sâbit bir varlığı olması çok önemli ki, üzüntülere düşmesin. İşte bu noktada Üstad ihsanın varlığının tahakkuk etmesini vurguluyor. Bir şey var olunca, ala külli hal, görünür olur. Yani bu manada vücud, şuhudu doğurur. Mesela bir mağarada mantar bulmak demek, orada mantarın var olduğunu bulmak demektir. Var olmayanı bulamayız. Bu açıdan Arapça’da vücud, bulmak anlamındadır. Aynı zamanda bir şeyi bulmak, onu görmek, onun gerçekliğine taraftar olmak demektir. Arapça’da şuhud, bir şeyi görmek, onun gerçekliğine taraftar hale gelmek demektir. Bu manada kâinattaki görünen hadsiz ihsan türleri ve nimetlendirmeler ile biz ihsan hakikatinin varlığına yakinen eriyor, onu müşahede ediyoruz. Bu açıdan Üstad “bi’l-yakîn ve bi’l-müşahede ” diyor. ]

Elbette zişuurların en câmii ve en muhtacı ve en mütefekkiri ve en müştakı olan beşerden, hadsiz bir muhabbeti iktiza ediyor.

[ Câmi, kendinde cem eden, toplayan demektir. Cemal, Ehadiyetin tecellisidir. Ehadiyet ise, bir cem’dir, 1001 ismin cem olmuş halidir. Kemal, Vahdaniyetin tecellisidir. Vahidiyet ve Ehadiyetin toplamıdır. Vahidiyet, kâinattaki 1001 ismin cem olmuş halidir. Bu manada kemal, cem’in cem’idir. Bu cem’ü’l-cem’i idrak edebilecek yapı da zişuurun en câmiinde olabilir.

En cami’ potansiyel demek, zaruri olarak en muhtaç demektir. Çünkü Samed, müstağni demektir. Ondan gayrısı ise ihtiyaç içinde bir fakîr demektir. En büyük potansiyel kimdeyse en muhtaç odur. Onun ihtiyacına göre Samediyet hazineleri kapılarını açar. Samed, doyuran demektir. Bu manada hadiste “el-fakru fahrî”[5] (Ben Allah’a karşı fakrımın çapıyla iftihar ederim) deniliyor.

Buradaki “ cami ” lafzını Üstad insanın akıl-kalb-nefis boyutlarıyal eşleştirerek şöyle açıyor: Hırslı nefsiyle “en muhtacı”, meraklı aklıyla “en mütefekkiri” ve âşık kalbiyle “en müştâkı…” İhsanatın her çeşidine ve nimetlendirmelerine en muhtaç beşeriyettir. Kemalinin sonsuz perdelerini açma konusunda en meraklı hayranı, Âdemoğludur. Cemalinin tecellilerine âşık ve müştak insanoğludur. Bu açıdan hadsiz cemali, nâmütenahi kemali ve külli ihsanatıyla insanın fıtratından hadsiz bir muhabbetin Allah’a yükselmesi hikmet ve hakikat gereğidir.]

Evet herbir insan, o Hâlık-ı Zülcelâl’e karşı hadsiz bir muhabbete müstaid olduğu gibi, o Hâlık dahi, herkesten ziyâde cemâl ve kemâl ve ihsanına karşı hadsiz bir mahbûbiyete müstehaktır.

[ Üstad, bu iki cümle şu noktaya parmak basıyor: İnsan, fıtratı gereği Habîbiyetin sonsuz mertebelerinde ilerleyebilecek potansiyeldedir ve zikir gibi anahtarlarla bu potansiyeli aktif hale getirebilir. Sevgi meselesinin insana bakan cephesi bu şekilde izah edildi. Üstad şimdi, Mahbubiyet cephesine geçiyor ve Halık-ı Zü’l-Cemali ve’l-Kemal’in sonsuz bir mahbubiyete müstehak olduğunu ispat edecek… ]

(Devam edecek…)

[1] Lem’alar, 30. Lem’a, 6. Nükte, İsm-i Kayyum Bahsi, 5. Şua, 3. Vazife.

[2] Taha suresi 36 ve 37. âyetlerde vurgulandığı üzere…

[3] Tirmizî, Kader 7, Daavât 90, 124. Ayrıca bk. Ahmed İbni Hanbel, Müsned, IV, 182, VI, 91, 251, 294, 302, 315.

[4] Muhammed suresi, 7. Âyet.

[5] Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, 2/87.

Soru 14: Lem’alar kitabından 11. Lem’anın 10. Nüktesini açıklayabilir misiniz?

Cevap 14: Üstad Bediüzzaman bu Nükte’de şöyle diyor:

Âyetinde i’cazlı bir îcaz vardır. Çünkü: Çok cümleler, bu üç cümlenin içinde dercedilmiştir.

[ İ’caz ve îcaz farklı konulardır. İ’caz, muhatabını aciz düşürecek derecede ilmî ve edebî bir üslup kullanarak bir sözle anlatmak istediği mesajı karşı tarafa aktarmaktır. Buna, manevi mucize deniliyor. Vahiyler, bu tarz ilmî ve manevi mucizelerdir. Aynı sözle, farklı seviyelerde ve farklı asırlarda bulunan kişilere hakikati tabaka tabaka ders vererek geliştirmek bir mucize ve bir i’cazdır. Îcaz ise veciz söz söylemek, az sözle muhatabını ikna edecek şekilde konuşmaktır. Âyetlerde bu iki boyutun bir arada bulunması mucizeler mucizesidir. Çünkü söz azaldıkça, kullanılacak kelime ve üslup da daralır ve zorlaşır.]

Şöyle ki: Şu Âyet diyor ki: “ALLAH’a (celle celâlühü) îmanınız varsa, elbette ALLAH’ı seveceksiniz. Mâdem ALLAH’ı seversiniz, Allah’ın sevdiği tarzı yapacaksınız. Ve o sevdiği tarz ise, ALLAH’ın sevdiği zâta benzemelisiniz. Ona benzemek ise, ona ittiba etmektir. Ne vakit ona ittiba etseniz, ALLAH da sizi sevecek. Zaten siz ALLAH’ı seversiniz, tâ ki ALLAH da sizi sevsin.”

İşte bütün bu cümleler, şu Âyetin yalnız mücmel ve kısa bir meâlidir. Demek oluyor ki; insan için en mühim âlî maksad, Cenâb-ı Hakk’ın muhabbetine mazhar olmasıdır. Bu Âyetin nassıyla gösteriyor ki: O matlab-ı a’lânın yolu, HABİBULLAH’a ittibadır ve Sünnet-i Seniyyesine iktidadır.

[ Burada iman-sevgi ve sevme-sevilme bağlantısına vurgu var. Allah’a iman demek, Onun Mutlak Kemal ve Cemal’ine iman etmek demektir. İnsan fani güzellik parıltılarına meyleden ve âşık olan kalbinin elbette Allah’ı, Mutlak Cemal ve Kemal sahibi olarak bilip iman etmesinden sonra Allah’ı sevmemesi mümkün değildir. Tevbe suresi, 24. Âyete göre bir müminin dünyasında sevilenlerin sıralaması şu şekildedir: “ Allah, Resulullah ve Fî Sebilillah Cihad… ” Allah, Mutlak Kemal ve Cemal sahibi olduğu için sevilir. Resulullah (ASM) ve diğer resuller, O Mutlak Kemal ve Cemale kalbleri, ruhları, mahiyetleri ve hüviyetleri ile ayna oldukları için sevilir.  Fî Sebîlillah Cihad ise, insanı O Mutlak Cemal ve Kemal’e bâki bir ayna haline getirip fanilikten kurtaran yol olduğu için sevilir. Cihad, bakırı altın, kömürü elmas, zerreyi güneş haline getiren sırdır. Ham ruhlar, cihad ve sabır ile kemale ererler. Fakat cihad, kişinin kendi isteği ile kemale erme gayretini gösterdiği için sabırdan daha kıymetlidir. Cihad, Kutup Yıldızı kitabında vurguladığımız üzere, kişinin kendi nefsi ve enaniyeti ile savaşıyla başlar, diğer insanların nefis ve enaniyetleri ile savaşa geçerek ömür boyu süren bir savaştır. İçteki savaş da bu sırada devam eder. Bu, kılıçla savaş değildir. Kılıçla savaşın adı Kur’anda, “kıtal”dir (ölümüne savaşma). Bu çerçevede Kur’an “Yâ eyyühüne’n-nebiyyü câhidi’l-küffâre ve’l-münâfıkîne vağluz aleyhim”[1] (Ey Nebi! Kâfirler ve münafıklara karşı cihad et, onlara kaba davran!) der. Münâfık, “Ben Müslümanım” dediği için öldürülmesi, haramdır. Resulullah (ASM) Medine’deki bütün fitnelerin menbaı ve müsebbibi olduklarını yakînen bilmesine rağmen hiçbir münafıkı öldürmemiştir. Bu durum “cihad” kavramını sınırlarını çizer. Buna mukabil Kur’an “ Kâtilûllezîne lâ yu’minûne billâhi ve lâ bi’l-yevmi’l-âhıri ve lâ yuharrimûne mâ harramallâhu ve resûluhu ve lâ yedînûne dîne’l-hakkı minellezîne ûtû’l-kitâbe hattâ yu’tû’l-cizyete an yedin ve hum sâğirûn”[2] [ Kendilerine semvai kitap verilenlerden, Allah’a ve yevm’il âhire (Allah’a ulaşma gününe) inanmayan kimselerle (Yahudilik, Hıristiyanlık, SabiÎlik ve Mecusilik gibi semavi dinlerin mürtedleri olanlarla) ve Allah’ın ve O’nun Resûl’ünün haram ettiğini haram etmeyenlerle ve hak dîni, dîn edinmeyenlerle, onlar küçük düşüp, cizyeyi elleriyle verinceye kadar savaşın. ] ve “Yâ eyyühellezıne âmenu katilüllezine yeluneküm mine’l-küffâri ve’l-yecidu fîküm ğılzah va´lemu ennallâhe mea’l-müttekîn”[3] [Ey iman edenler! Kâfirlerden yakınınızda olanlara karşı savaşın ve onlar (savaş anında) sizde bir sertlik bulsunlar. Bilin ki, Allah sakınanlarla beraberdir.] gibi âyetler öldüresiye savaş olan “kıtal” in kimlerle yapılabileceğini belirterek cihad-kıtal farkını belirtir.

Cemali seven, cemale erişmek ister; kemali seven, kemale ulaşmak ister. Cemal ve Kemal sahibini sevmenin en ileri boyutu Onun tarafından sevilmektir. Cevşen’deki ifadeyle Habîb ve Mahbûb olmaktır. Habîb, seven; Mahbûb ise sevilen demektir. Allah sevmeyi sever, sevilmeyi de sever, sevdirmeyi de sever. Âyetin sonundaki “yuhbibkumullah” ifadesi “ Allah da sizi sevdirsin ” manasındadır. Ki bir hadis bu konuyu ifade eder: “ Allah Teâlâ bir kulu sevdiği zaman Cebrail’e:

-“Ben filanı seviyorum onu sen de sev!” diye emreder. Cebrail onu sever ve sonra gök halkına:

-“Allah filanı seviyor, onu siz de seviniz” diye seslenir. Gök halkı da o kimseyi sever, sonra yeryüzündekilerin kalbinde o kimseye karşı bir sevgi uyanır

Allah Teâlâ bir kula buğz ettiği zaman, Cebrail’e:

-“Ben, filanı sevmiyorum, onu sen de sevme!” diye emreder. Cebrail de onu sevmez. Sonra Cebrail gök halkına:

Allah filan kişiyi sevmiyor, onu siz de sevmeyin, der. Göktekiler de o kimseyi sevmezler Sonra da yeryüzündekilerde o kimseye karşı bir kin ve nefret uyanır.”[4]

Esmaü’l-Hüsna’dan Vedûd ismi, hem seven hem sevilen anlamına gelir. Üstad “ her cemal ve kemal sahibi cemal ve kemalini görmek ve göstermek ister” sırrıyla yaratılışın temelini açar. 32. Söz’ün 3. Mevkıfında Cemîl ismi, Vedûd ve Rahîm isimlerini içerir, der. Mesnevi-i Nuriyede ise, kemal sıfatı, cemal ve celal sıfatlarını içerir, der. Yani Kâmil ismi, Cemîl ve Celîl isimlerinin toplamıdır, der. Bu manada bakılırsa Allah kâinatı 2 gaye için yarattı diyebiliyoruz:

1. Ubudiyet: Bu kısma “Rahîm” ismi bakıyor. Ubudiyet ile kullar varlık kazanırlar. Hiçlikten kurtulup ruhlarını açabilme fırsatı elde ederler. Bu Allah’ın kullarına şefkati ve özel rahmetidir.
2. Hilâfet: Bu kısma “Vedud” ismi bakıyor. Hilafet ile kullar cemal ve kemale erişirler. Evliyalar, cemal aynası; asfiyalar, kemal aynası bir seviyeye erişirler. Bir kul açısından en üst seviye, Allah’a ayna haline gelmektir. Yani Onun cemal ve kemalini gösteren, her haliyle Yaratanını tanıttıran ve sevdiren bir hal kazanmaktır. Bu ise, daima Onu zikreden bir dil, daima Ona şükreden bir kalb ve daima Onu fikreden bir akıl ile olur. Hilafet 2 seviyedir:                                                                           a) Cemal Hilafeti: Kişisel hayatında hilafeti başaran kişi, bakıldığında Allah’ın cemalini insanlara yansıtan bir seviye kazanır. Kalb, hak aşkı ile dolu olduğu ve yüzü Allah’a odaklı olduğu gibi, kullara karşı da sonsuz şefkat ve rahmet doludur. Örnek Yusuf (AS)…                                                                                                                                                                   b) Kemal Hilafeti: Eğer devlet başkanı gibi bir seviye elde eder de Allah’ın kanunlarını devletinin ruhu ve ana programı yaparak, İlahî celal ve ihtişamı gösteren bir devlet kurarsa o zaman o kişi Allah’ın kemalini hayatında sergiler. Cenab-ı Hakk’ın hakkı olan, İlâhî emirleri ve yasakları insanlık dünyası ve yeryüzünde uyguladığı gibi, halkın hakları olan meseleleri de hassas şekilde uygular. Zulüm ve haksızlıkları, başka ülkede dahi olsa durdurur. Bu konuda misal: Süleyman (AS), Zülkarneyn (AS), Davud (AS), Efendimiz (ASM) ve 4 Halifeyi verebiliriz.

İnsanın İlahî cemal ve kemale ayna haline gelmesi, Allah katında sevilir bir seviyeye çıkması demektir. Bunu elde etmenin yolunu ise Kur’an, model şahsiyet olarak Peygamber Efendimiz (ASM) üzerinde gösteriyor. Her peygamber kendi ümmetinin model şahsiyetiydi. Fakat bunlar arasında her cihetçe ve bütün ümmetlere hitap edecek derecede model seviyeye çıkanlar Efendimiz (ASM) ve Hz. İbrahim’dir (AS). Kur’an her iki peygamberi model olarak sunar.[5]

Üstad âyetin tefsiri olarak işin temeline iniyor. İnsan neyi sever, insan fıtratında ne kadar muhabbet potansiyeli var, muhabbeti cezbeden şeylerin sınıfları, İlahi sıfatlarla bunların ilişkileri, Peygamber Efendimiz’in (ASM) burada üstlendiği rol modellik nasıl sorularını 3 nokta halinde gösteri.

Külliyatta Üstad anlatacağı mesele, çok zâhir ise, “nokta” olarak onu isimlendirir; eğer mesele ince ve dikkat istiyorsa “nükte” olarak onu nitelendirir. Tabir caizse noktalar, hakikatlerden bahseder. Nükteler ise, sırlardan… Mesela 23. Söz 5 Nokta ve 5 Nükte’den oluşur. Burada Üstad meseleler gözle göründüğü için 3 Nokta ile meseleyi izah edecek: ]

(Devam edecek…)

[1] Tevbe suresi,73 ve Tahrim suresi, 9.

[2] Tevbe suresi, 29.

[3] Tevbe suresi, 123.

[4] Müslim, Birr, 157.

[5] Mümtehinne suresi, 4. Âyet Hz. İbrahim’i (AS); Ahzab suresi, 21. Âyet ise Hz. Peygamber’in “üsve-i hasene” olduğunu vurgular.

Soru 12: Şeytan’dan İstiaze Risalesi olan 13. Lem’anın 5. İşaretini açıklayabilir misiniz?

Cevap 12: Üstad bu işarette şöyle diyor:

BEŞİNCİ İŞÂRET: Cenâb-ı Hak, Kütüb-ü Semaviyede beşere karşı şu Cennet gibi azîm mükâfat ve Cehennem gibi dehşetli mücazatı göstermekle beraber çok irşad, îkaz, ihtar, tehdid ve teşvik ettiği halde; ehl-i îman, bu kadar esbab-ı hidâyet ve istikamet varken hizbü’ş-şeytanın mükâfatsız çirkin zaîf desîselerine karşı mağlub olmaları, bir zaman beni çok düşündürüyordu. Acaba îman varken, Cenâb-ı Hakk’ın o kadar şiddetli tehdidatına ehemmiyet vermemek nasıl oluyor? Nasıl îman gitmiyor? Sırriyle: Şeytanın gâyet zaîf desîselerine kapılıp Allah’a isyan ediyor. Hatta benim arkadaşlarımdan ba’zıları, yüz hakîkat dersini kalben tasdik ile beraber benden işittiği ve bana karşı da fazla hüsn-ü zannı ve irtibatı varken, kalbsiz ve bozuk bir adamın ehemmiyetsiz ve riyakârane iltifatına kapıldı, onun lehinde benim aleyhimde bir vaziyete geldi. FESÜBHANALLAH dedim, İnsanda bu derece sukut olabilir mi? Ne kadar hakîkatsız bir insan idi, diye o biçâreyi gıybet ettim, günaha girdim.

Sonra sâbık işâretlerdeki hakîkat inkişaf etti, karanlıklı çok noktaları aydınlattı. O nur ile LİLLAHİ’L-HAMD,

• hem Kur’ân-ı Hakîm’in azim tergîbat ve teşvikatı tam yerinde olduğunu,
• hem ehl-i îmanın desâis-i şeytaniyeye kapılmaları, îmansızlıktan ve îmanın zaîfliğinden olmadığını,
• hem günah-ı kebâiri (büyük günahları) işleyen küfre girmediğini,
• hem Mu’tezile mezhebi ve bir kısım Hariciye mezhebi: “Günah-ı kebâiri irtikâb eden, kâfir olur veya îman ve küfür ortasında kalır.” diye hükümlerinde hata ettiklerini,
• hem benim o biçâre arkadaşım da yüz ders-i hakîkatı bir herifin iltifatına feda etmesi, düşündüğüm gibi çok sukut ve dehşetli alçaklık olmadığını anladım. Cenâb-ı Hakk’a şükrettim, o vartadan kurtuldum.

Çünkü: Sâbıkan dediğimiz gibi şeytan, cüz’î bir emr-i ademî ile insanı mühim tehlikelere atar.

[ Emr-i ademî, dış dünyada bir varlığı olmayan fakat kişinin fiil ve hareketlerinde etkisi olan olumsuz şey anlamına geldiği gibi, bazen de bir fiili yapmama, bir vazifeyi ihmal ile erteleme gibi durumlar manasına da gelir. Mesela bir kişiyi zenginleştirmek, onun varlığına varlık katmaktır. Bu bir çeşit “emr-i icadî” olur. Fakat hırsızlık bir “emr-i ademî” dir. Varlığı yok ediyor. Veya bir kişinin malının yıldırımla yanıp küle dönmesi tam bir emr-i ademîdir. Bu ilk kısma misal… İkinci kısma misal ise bir kişinin korkudan dolayı cihada gitmediği için ülkesi işgale uğraması, tembellikten dolayı namazı kılmaması, nefsine acıdığı için oruç tutmaması da bir emr-i ademîdir. Namaz ve oruçla meydana gelecek güzellikler doğamıyor. Bir bahçenin sulama kanalını zamanında açmayarak onun kurumasına yol açmak gibi… Âyetlerde var: “ Şeytan sizi fakir düşmekle korkutur. ”[1] Bu korku sadaka ve zekât vermeyi engeller. Veya insanın tembellik damarından girer ta ki hayır yapmasın, ertelesin. Hadis var: “ Heleke’l-müsevvifûn ” ( erteleyenler helak oldular.)[2]]

Hem insandaki nefis ise, şeytanı her vakit dinler.

[ İnsanın nefsi, tezkiye edilmediği sürece kulakları daima şeytanın sinyallerine alıcı ve verici hükmündedir. Sinyali alır ve doğrudan bir emir telakki ederek uygulamaya geçer. Uygulama safhası ise, şehvet ve öfke boyutuyla kendini gösterir. Nefis, şeytanın fısıltılarını âyetin tabiriyle bir vahiy gibi algılar ve asla sorgulamaz. Harfiyyen uygular. Kendi aleyhine sonuçlarını göremez. Eğer bir tezkiyeye uğrar da gözündeki katarakt kalkarsa o zaman şeytanın onun da düşmanı olduğunu fark edebilir.]

Kuvve-i şeheviye ve gadabiye ise, şeytanın desîselerine hem kâbile, hem nâkile iki cihaz hükmündedirler.

[Kâbile, alıcı, kabul edici ve yansıtacak şekilde kabullenen demek. Nâkile, nakledici, aktarıcı demektir. Mesela birisi bize zarar vermeye kalksa ve çok ciddi hakaret etse, şeytan hemen nefse fısıldar: “ Ona haddini bildir. Sen de ona küfret. Karşılık verirse ağzına bir yumruk indir.” Biz burada mağdur olduğumuz için nefs-i emmare hemen cevap vermeyi bize süsler. Biz de o kişiye hakaret eder, söveriz. Hatta hızımızı alamayıp bir yumruk vururuz. Bu sefer şeytan öbür tarafa: “ Sen adama hakaret ettin. Adam sana yumruk attı. Sen de ona vur ” diye ortalığı iyice alevlendirir. Mesele kavgaya, daha ileride yaralamaya, belki cinayete kadar gidebilir. Öfkeler, şeytanın emri ile idare edilince insanlar mağdur ve zâlim konumuna düşerler. Şehvet için de aynı durum geçerlidir. Bir anlık bir bakış, bir tokalaşma, kişiyi zinaya kadar götürür. Detaya girmeye gerek yoktur. Şehvetin bu etkisi altına girildiğinde şeytanın kumandasına girildiği için hadiste Hz. Peygamber “ Mahrem kadınlarla sohbet etmeyin. Onlara sahip olmayı arzu edersiniz ”[3] ve “ Sakın bir erkek, yanında mahremi olmadıkça yabancı bir kadınla yalnız kalmasın.”[4] hadisi meseleyi sınırlarıyla çizer. ]

İşte bunun içindir ki, Cenâb-ı Hakk’ın “Gafûr”, “Rahîm” gibi iki ismi, tecelli-i âzamla ehl-i îmana teveccüh ediyor.

[ Ehl-i iman demek, günahsız ve günah işlemez melek demek değildir. Şeytan kâfirlerden daha çok onlarla uğraşır. Çünkü diğerlerini kendi tarafında çekmiştir. Fakat müminler ve özellikle dine hizmet eden, insanları kötülükten men eden müminler şeytanın can düşmanıdırlar. Meşhur rivayette Hz. Peygamber (ASM) şeytana sorar:

• “ Senin en büyük düşmanın kimdir? ” Şeytan der ki:
• “Sensin ey Muhammed. ”[5]

Evet, şeytanın en büyük düşmanı Odur. Onun bütün tuzaklarını deşifre eden, oyunlarından kurtulma çarelerini öğreten Hz. Peygamber (ASM) ve Kur’andır. Bütün bunlara rağmen şeytan, müminleri yine de avlar. Hücumat-ı Sitte’deki 6 sebep gibi, İhlas Risalesindeki 2 sebep gibi sebeplerle şeytan ehl-i imanı avlıyor. Fakat kişi sonradan hatasını anladığında Cenab-ı Hakka Gafur ve Rahîm isimleriyle onu kabul eder. Yaşanan hal de acı bir tecrübeye dönüşür. Tecelli-i azamla teveccüh etmesi, bu isimlerin ism-i a’zam şeklinde müminlerde göründüğünü, en muazzam günahları dahi işleseler bağışlanmaya müstehak olduklarını ifade eder. Hadisteki ifadeyle “ Günahtan tam dönen ve tövbe eden kişi, o günahı hiç işlememiş gibidir.”[6] ]

Ve Kur’ân-ı Hakîmde Peygamberlere en mühim ihsanı, mağfiret olduğunu gösteriyor ve onları, istiğfar etmeye da’vet ediyor.

[ Bu cümle gösterir ki dindar olmak zordur. Dindar kalmak bir savaştır. İnsanın nefsi, bazen ailesi, kötü arkadaşları, mahallesi, akrabaları, aldığı eğitim, yaşadığı sosyal çevre, toplum, bazen gelenekler ve kültür insanın dindar olmasının veya kalmasının önünde engellerdir. Bütün bunları aşarak bir insanın Hakka göre yaşaması ciddi bir savaştır. Elbette savaş meydanının tozu-toprağı insana bulaşır. Mermi yer, darbe alır. Bunlar savaşın kanunları… İşte bu tarz durumlar dindarlık açısından en büyük seviyenin mağfirete ermek olduğunu gösterir. Ayrıca insan hayır yapsa onu sahiplenme hakkı yoktur. Yaratan sahip olabilir. Biz isteriz, O yaratır. Bu manada hayra vesile olsa, o hayra tamamen sahip olmayı isteyen bir nefsi ve benliği var. Onlara takılsa amelinde ihlası bozulur. Nasr suresi son inen sure olarak bu konuyu işliyor ve dine hizmet edenleri, dini sahiplenmelerinden dolayı istiğfara davet ediyor. Din de, güzellikleri de, hayırlı sonuçları da tamamen Allah’ındır. “Sen bir hizmetkârsın, hizmetinin güzellikleri değil hizmetteki kusurlar ve eksikler senin malındır. Sen Allah’ın malını değil, kendi malını sahiplen! Kusurlu hizmet ettim diye tövbe istiğfar et” diye uyarıyor. Evet, kusurluyuz, kusurluyum. İhlasımız zayıf. ]

kelime-i kudsiyesini her sûre başında tekrar ile ve her mübârek işlerde zikrine emretmesiyle, kâinatı ihâta eden rahmet-i vâsiasını melce ve tahassüngâh gösteriyor

[ Melce, sığınak, sığınılan yer ve merci demek. Mültecinin sığındığı yer demektir. Nefsine ve enaniyetine karşı âcizliğini hisseden kişinin sığınacağı makam Allah’ın rahmetidir. Tahassüngâh, kale gibi sağlam sığınma yeri demektir. Melce, ülke manasında; tahassüngâh, o ülkedeki kale gibi… Demek Besmele bazılarına melce, bazılarına ise tahassüngâh oluyor. Besmeleyi zikir olarak da günde 114 defa çekebiliriz. Zaman zaman günlük zikir olarak çekmeye çalışıyorum.]

ve  emriyle kelimesini siper yapıyor.

[ Festeız, öyleyse hemen Allah’a sığın demektir. Euzübillahi mine’ş-şeytani’r-racîm ise taşlanmış, kovulmuş, rahmetten uzak kılınmış şeytandan ve şeytanın şerrinden Allah’a sığınırım demektir. Bu cümle insanın siperidir. ]

Beşinci işaret ile Altıncı işaretin bağı şu şekildedir: İnsan, kuvve-i şeheviye, kuvve-i gadabiye ve kuvve-i akliyeden meydana geliyor. Bu 3 yönün ifrat-vasat-tefrit halleri var. Vasat ve dengeli halleri hayırdır, diğer iki hali şerre yol açar. Şeytan önce insana insanın en zayıf olduğu kuvve-i şeheviye ve kuvve-i gadabiye yönlerinden gelerek saldırır. Bu noktada onu şerre sokmaya çalışır. Daha önceki işaretler bu hususu işliyor. Eğer burada başarısız olursa kuvve-i akliye cihetinden saldırıya geçer. Onu vesveseler, şüpheler, muhtemel durumlar gibi çeşitli şeylerle aldatmaya, kandırmaya, zihnini belli noktalarda kilitlemeye çalışır. Ta ki dalalete sapsın, sonra da şer işlesin. Altıncı işaret hemen bu konuya giriyor. Böyle bir bağları bulunuyor. Külliyatta Üstad’ın konu işlediği her yerde bir gelişme seyri vardır. Bölümler bağlantılıdır. Bu bağları görerek okunduğunda Risaleler daha zevk verici ve aydınlatıcı olur

[1] Bakara suresi, 286.

[2] Müsned, I/139.

[3] İbn-i Hacer el-Askalanî, el-İsabe Tercümesi, Sahabe-i Kiram Ansiklopedisi.

[4] Buhârî,  Nikâh 111, Cezâu’s-Sayd 26, Cihâd 140, 181; Müslim Hacc 424, (1341).

[5] Muhyiddin-i Arabi, Şeceretü’l-Kevn.

[6] İbn Mace, Zühd, 30.