2 ve 4 yaşında çocuklarım var, bu yaştaki ispiyonculuk, menfaatçilik durumlarında ne yapmalıyız? Ciddiye almalı mıyız?

Tabi ki ciddiye almalıyız. İspiyonculuk belki birazcık kenarda durabilir; ancak menfaatçilik üzerinde konuşulması gerekir.

Menfaatçilik, anne babanın alarmının çalmasını gerektiren önemli bir konu. Kardeşler ilişkilerini menfaat üzerine kurmuşlar ise;

Örneğin abla, ”Eğer sen bana oyuncağını verirsen o zaman ben seninle oynayacağım” diyorsa anne oturduğu yerden içtiği suyu püskürterek hemen ayağa kalkmalı ve o konuda tedbir alması lazım. Çünkü pazarlık usulü yürüyen ilişkilerde yetişen çocuklar hayatının geri kalan kısmını götürmekte zorluk çekiyorlar. Hayata hep menfaat açısından bakıyorlar. Halbuki hayat bir başkasından menfaat elde etme sanatı, kurnazlığı veya akıllılığıyla gidecek bir şey değil; sosyal irtibatların sağlamlığıyla oluşmuş olan bir yöntem, bir yaşam tarzıdır. Çocuk sosyal çevre ile yardımlaşma üzerine bir ilişki içinde oluyorsa, o çocuk sosyal çevrenin içerisinde sağlıklı bir ruh haliyle yaşamına devam eder. Ama çocukluk döneminden itibaren menfaatçiliği, kurnazlığı öğrenmiş olan çocuk kardeşiyle bile samimi bir bağ kuramaz. Bu durum bazen anne babaların çok hoşuna gidiyor; 3 yaşındaki çocuk bir kurnazlık yapıyor, kardeşini aldatıyor, anne gülerek babasına anlatıyor. Baba da ”Koçum benim, ne kadar da kurnazsın, zekisin!” diyor. Çocuğun içerisine zehir döktünüz, zehir… Çocuğu öylesi bir durumda teşvik etmek saçını okşamak, aferin oğlum demek; çocuğun yarın size yapacağı kurnazlık ve akıl oyunlarına karşı onu yetiştirmek demek olur. Aman yapmayın…

Bir anne-babanın mücadele edebileceği en önemli şeylerden bir tanesidir; çocuğun menfaat hissiyle yetişiyor olması… Hayır, çocuk menfaat duygusuyla değil; yardımlaşma duygusuyla yetişiyor olması lazım. Bazen anne-baba da bunu yapıyor.

”Kızım dersini bitirirsen seni parka götürürüm.” diyerek pazarlık yapmasını öğretiyorsunuz aslında. Ders yaptırmıyorsunuz çocuğa, yarın o da sizinle pazarlık yapacak. ”Anne sen şunu yaparsan ben de bunu yaparım.” diyecek… Kazanılmaya çalışılan davranış ile bir başka davranış bütünleştirilmemesi lazım.

Yanlış yapılan ve menfaatçiliğe davetiye çıkaran önemli bir konu da şudur; kumbara kültürü… Çocuklar para biriktirilmeye teşvik ediliyor. Siz çocuğa kumbara alıyorsunuz, ”Oğlum-kızım biriktir paranı, oyuncağını kendin al.” diyorsunuz. Çocuğun kendisi adına para biriktiriyor olması, çocuğun içerisinde sinsi bir menfaatçilik ve pazarlık oluşturur. Nasıl oluşturur? Annesinden 2 lira alabilmek, babasından 5 lira alabilmek için çocuk taklalar atacaktır, hırçınlıklar yapacaktır ve kumbarasını dolduracaktır. Kumbarasını kimin için dolduracaktır? Kendisi için… Aylarca süren bir birikimin sonunda çocuk kumbarayı açtığında, içinden çıkan paralar karşısında kendisi için sevinç çığlığı atacaktır.

”Oğlum bizim elimiz biraz para yönünden sıkıştı, senin kumbarandan 100 lira çıktı. Bunun 50’sini bize ver de, annenle pazara gidelim, alışveriş yapalım.” dediğinizde;

”Hayır baba, ben bu parayı nasıl biriktirdim, sen biliyor musun?” diyecektir belki de.

Kumbara kültürü Anadolu Pedagojisi’nin içerisinde yer alan bir kültür değildir.

Peki çocuklara tasarruf etmeyi, para biriktirmeyi nasıl öğretelim? Öğretelim tabi, ama kendisi için para biriktirmeyi öğretmeyelim, biriktirdiği parayı birisi için kullanmak adına öğretelim. Afrika’daki aç insanların cd’sini alın ve oturun beraber izleyin. ”Oğlum sana ben bir kumbara aldım, buraya paralarını atacaksın. Ben de kendime kumbara aldım, ben de paramı atacağım. Şu Afrika’daki çocuklar için para biriktirelim.” veya ”Bizim mahallede fakir bir çocuk var, biliyorsun değil mi? Hiç kimseye söyleme, sen onun için para biriktir.” diyelim. Menfaatçilik duygusunu aşılamak yerine, vererek mutlu olması için çocuğumuzu teşvik etmeye çalışalım. O kumbaralar açıldığı zaman kumbaradan çıkan paranın şıngırtı sesi, çocuğun menfaatine dokunduğu için değil; Türkiye’nin birçok coğrafi bölgesinde yardıma muhtaç fakir fukara çocukların ihtiyacını karşılayacak diye sevindirmeli. Nokta hedefi olarak belirleyelim. ”Falanca ilin filanca semtinin filanca kasabasında bir köy okulu var, orada çocukların kitapları eksikmiş. Gel orası için on tane kitap almak üzere para biriktirelim. Her gün iki lira biriktirelim.”deyin ve kumbara açtığında on tane kitap parası birikmiş ise, çocuğunuzun sevinç çığlıkları o okula gönderilecek olan paraya sevinsin. Böylece erken çocukluk döneminden itibaren dünyalarına menfaatçilik girmemiş olur.

Uzman Pedagog Dr.Adem Güneş