Üslup

Üslub sözlükte; anlatma biçimi, deyiş, yapış biçimi, teknik, renk, söyleyiş, biçimlendirme diye geçer. Üstad Bediüzzaman “başka türlü söyleyenler varsa da, ben kelamın kalıbı ve sureti diyorum “diye ifade ediyor. Üslup, kelamın göz alıcı elbisesi, tarzı beyanıdır, anlatanın ifadesidir. Ahmet’in uykusu var, Ahmet’in gözünden uyku akıyor, Ahmet bütün gece beşik sallamış, hepsi aynı manaya gelse de üslub farklı.

Kişi kendi dünyasındaki dikkati, nazarı meşguliyeti, mübaşereti, sanatı, sözünde belli eder, çünkü bütün bunlar hayalde temayül oluşturur, buda üsluba etki eder. Erzurum’a tayin olan öğretmen parktan geçmekte olan simitçiye -simitçi bakarmısın diye seslenir, simitçi yanına gelince -simit alabilirmiyim? , simitçi -paran varmı? diye sorar, öğretmen -var tabi deyince, simitçi -ne yalvarıyorsun o zaman, diye cevap verir.

Üslup, cemalin madeni, güzel alıcı bir elbisenin tezgahıdır. “Üslubu beyan aynıyla insan”, ağzınızı her açtığınızda başkaları oradan içinizi seyreder, futbolla, inşaatla, ticaretle ilgilenen herkes fıtri olmak şartıyla konuşmasında kendini ele verir.

Manalar suretlerden çıplak olarak çıkar, kalpte doğar, dilden ya da kalemden çıkar. Konuşmamız iç dünyamızda haber verir, Mevlana “insan dilinin altındadır” der. Atılan narada bile kimlik saklı. Çiçek bahçesinden esen rüzgarla, çölden esen rüzgar bir olmaz, bahçenin rüzgarı kokular getirirken, çölün rüzgarı sıcaklık getirir. “Semavat” veya “gökyüzü” ikisi de aynı mana, seçtiğiniz sizi ele verecektir. Tencerede pişen yemeği kapağı açılınca yaydığı kokudan anlayanlar olduğu gibi, uslup aşıkları, ağzını açan insanı tanır. Kuranı Kerim’de münafıklar nazara verilirken “istesek onların kim olduklarını belli ederdik ama sen onları sözlerinden anlarsın” diyor. Bazı artistler rol yapar, fıtriliğin dışına çıkar bu bahsimizin dışındadır.

Nefsinin nefesinden nasıl bir dünyaya sahip olduğu, sesinden, (şefkatli, yumuşak, öfkeli) nasıl bir insan olduğu ortaya çıkar. Meyhaneciye üslubu sormuşlar, (meyhane divan edebiyatında dergahı temsil eder.) Meyhaneci – Üslub, ilim çömleklerinde pişirilen, büyük küplerde bekletilen, fehim süzgeciyle süzülen abı hayat gibi olmalı, sunanlar zarif olmalı, demiş.

Evet sözde ilim olmalı, tecrübe olmalı, hikmet olmalı, her hatıra geleni söylememeli, fikre ve hislere hitap etmeli. Bir ziyafet verecek iken nasıl sofra hazırlanılıyorsa, söz ziyafeti vereceğin zaman da öyle hazırlanmalı. Söz sofrası kurulduğunda herkes oradan tok olarak kalkmalı. Hüdhüd kuşu, Süleyman (as)’ a, “Bir kavme rast geldim zeminden su çıkaran Allah’a secde etmiyorlardı” diyor. Kuran hüdhüd’ ün dilinden anlatırken sanatını da söyledi. Üslub da mertebeler vardır, seher yelinden aheste eser, dikkat et !

İnsanı medih suretinde zem ederler. Gizli olur, askeri diplomat gibi, “Ayşe tatile gitsin” der, ordu çıkartma yapar. Yasin süresinde geçen “çürümüş kemikleri kim diriltir?” diye geçen ayete bakınca bir soru görüyoruz, oysa Zemahşeri, burada bir kafa tutma, meydan okuma var, demektedir, bunu herkes göremez.

Çetin Kılıç

Kaynak Şadi Eren, muhakemat dersleri

Sende yorum yazabilirsin

%d blogcu bunu beğendi: