DÜNYEVİ VE UHREVİ ENDİŞELER
Endişe kavramı iki önemli şekilde biçimlenir, birisi dünyevi endişeler, ikincisi ise uhrevi endişelerdir.
Peygamberimiz bu iki endişeyi birleştiren açıklamalarda bulunmuştur. Hemen ölecekmiş gibi ahirete, hiç ölmeyecekmiş gibi dünyaya çalışmaya örgütleyerek bu iki sanırı birleştirmiştir.
Hakikaten bu söz çok ideal ve yerinde söylenmiştir. Endişe ile korku arasındaki sınırı belirlemek zor bir psikolojik çözüm.
Bu endişe daha sonra korkuya daha sonra da paniğe ve anskiyeteye dönüşebilir.Psikolojideki anskiyete panik endişe demektir, çok zaman zararlıdır. Cahit Sıtkı’nın ölümden korkması bir panik bir anskiyetedir. Yunus Emre korkuyu yenmiş ve şöyle demiştir,
Ölümden ne korkarsın korkma ebedi varsın
Yunus , Sırat köprüsünden de korkmaz. Ve
Sırat kıldan ince kılıçtan keskin derler
Varıp anın üstünde evler yapasım gelir
Ne kadar, Allah yanında itibarlı bir yer edinmiş bu sözü söylerken.
Yine ashabdan birisi “ Bir kişi cennete gidecek olsa ben o olmak için çabalarım, bir kişi Cehennem’i gidecekse ben o olmamaya gayret ederim “ der.
PEYGAMBERİMİZİN ENDİŞESİ
Hazreti Peygamber de endişe kavramı yeni bir boyut kazanır, o ümmetini endişe edendir. Büyük adamlar milletlerini peygamberler ümmetlerinden endişe ederler.
Bediüzzaman’ın hayatında kendini endişe etmesi başına büyük riskler açar. Van’a gittikten sonra kendini kurtarma endişesi ile ibadete verince , alıp Barla’ya sürgün edilir, bunu kendisi söyler.
Hazreti Musa dağdan döndüğünde ümmetini çok kötü bir durumda görür, sürekli onlara yerler gökler İlahını anlatırken döndüğünde her şeyi unutmuş olan bu garip insanlar bir buzağıya tapmaktadırlar. Onları bırakıp gitmez , onları kurtarmaya gayret eder.
UYANIK VE DÜŞÜNEN İNSANLAR
Bediüzzaman Peygamberimizden en büyük miras olarak bu endişe kavramını almıştır, o peygamber muavini olan büyük insan sanki “ümmetimin ahiretinden ve dünyasından endişe et, onları uyanık ve düşünen insanlar haline getir” emrini almıştır, veya gibidir diyelim, çünkü bu doğru ama fiktif bir yorumdur.
“Kur’an’ımız yeryüzünde cemaatsiz kalırsa cenneti de istemem, orası da bana zindan olur” der.
Ne kadar büyük bir endişe değil mi, bir bize kendimize bakalım, bir de bu sözün sahibine. Endişeden mutlu olmak işte Bediüzzaman. Biz küçük mutluluklarla mutlu olurken o endişeden mutlu olur.
BU GÜN ALLAH İÇİN NE YAPTIN?
Uçuruma düşerken bile endişesi davasıdır “ ah davam “ diye feryat eder. Bir çok insan bir araya gelmişiz, endişesi dünyevi makul isteklerini gerçekleştirmek olan birçok sözde uhrevi insanlar. “Bugün Allah için ne yaptın” endişesinden mahrum insanlar.
Kendini bir itfaiye neferi gibi gören
“Karşımda büyük bir yangın var, alevleri göklere yükseliyor, içinde evladım yanıyor” diyen bir şefkatli baba ve ana gibi
insanları küfrün ve inkârın ve ibadetsizliğin, lakaytlığın yangınından kurtarmaya çalışan insan.
İnkâr büyük bir yangın,
dini hakaika yabanileşmek büyük bir yangın,
ibadette aşksızlık bir büyük yangın,
herkes sokakta kendi yangınını anlatmak için yangın var diye bağırsa yeridir. Çünkü herkesin yanan bir yanı vardır.
Fuzuli yalnızlık yangınını anlatırken, dar bir yerde kalmıştır.
Ne yanar kimse bana ateş-i dilden özge
Ne açar kimse kapım bad-ı sabadan gayri
Der.
Bediüzzaman ‘da endişe kavramı o kadar çok işlenmiş ki neredeyse bir kitap olacak kadardır. Bediüzzaman denen bu büyük adam adeta endişeden doğmuştur.
“Ben de Kur’an’ın sönmez ve söndürülmez bir nur olduğunu bütün dünyaya isbat edeceğim “ demek , işte Bediüzzaman’ın rahm-ı maderi.
ÖLÜM VE HAYAT HAKİKATI
Onuncu söz bir endişeden doğmuştur, çünkü ahireti anlamayan bir zihin büyük bir olumsuzluk içindedir, Bediüzzaman imanın bu büyük kapısını açmak için on iki kapılı bir hakikat sistemi kurmuş, önce o hakikatlerin girişini suretlerde anlatmış daha sonra ise hakikatlere geçmiş, ne kadar harika bir tefsir ve tasarım.
Miraç bir endişeden doğmuştur. Barla’da miraç konusunda ruhani mi maddi mi konusunda hocaların tartışmasını biri O’na nakleder o da birkaç dakika düşünür ve Şamlı Hafız Tevfik Beyefendi’ye “ yaz Şamlı “ der. Sonra emsali olmayan bu bahis nasıl ortaya çıkar. Bediüzzaman’ın bütün eserleri onun endişesinden doğmuştur.
BU EJDERHA İMANIN ESASINA İLİŞECEK
Tabiat risalesi bir endişeden doğmuştur, kendisi anlatır. “Bin ü ç yüz otuz sekizde Ankara’ya gittim. (Zannedersem 1922 li yıllar)İslam ordusunun Yunana galebesinden neşe alan ehli imanın efkârı içinde, gayet müthiş bir zındıka fikri, içine girmek ve bozmak ve zehirlendirmek için dessasane çalıştığını gördüm. Eyvah dedim bu ejderha imanın erkânına ilişecek! “ (Tabiat risalesi )Toplumun imanını nasıl korumaya almış zihninde endişeye bak” Eyvah dedim bu ejderha imanın erkanına ilişecek” Hergün, evlerde okullarda, salonlarda, sokaklarda erkanına ilişilen iman ve imanı kendine dava edinmiş endişesiz insanlar. Demek endişe kişinin imanından doğan bir olağan üstü insani ve imani durum.
Nurları dar bir kalıp içinde görmeyi sadakat telakki eden , Bediüzzaman’ı kendi dar dünyasına hapsetmeye çalışan sözde sevenler. Onu çok yükseklerde görüp hayatın içinden kaçıran yorumlar.
Dağlar gibi insanları küçük mülahazalarla kar tanelerine çeviren mülahazalar.
Sineği bile kendi sanatına yeryüzü galerisine koyan Allah, Akif ‘i Bediüzzaman’ı anlatmakta bir mukayese unsuru göremeyen mülahazalar.
Küçük dağlar , tepeler ve çukurlar bile dağların büyüklüğüne selam durur. “Bir dağ ne kadar yüksek olsa bir tarafı yol olur “diyen halk şairi , azamet ile insanı birleştirir.
Karşısındaki kadının titrediğini gören Hülasa-i Kâinat, “Korkma be kardeşim ben kral değilim, kuru ekmek yiyen bir dul kadının oğluyum “diyen. Nebiyyi Zişan “
Her bahsin arka planında bu Bediüzzaman endişesi var. En büyük endişelerinden biri kitapları ve talebeleri!
Talebelerinin haysiyetini sırtında yumurta sepeti taşıyan bir yumurtacı hassasiyetinde koruyan insan!
Ayeti Hasbiyede bu endişelerini uzun uzun anlatır. “ Hayatımı ve ve bekamı o resailin hakaik-i imaniyeyi isbat eden her bir risalenin bekasına , devamına , ifadesine , makbuliyetine feda etmeğe her vakit hazır olduğumu ve saadetimi onların Kur’an’a hizmet etmelerinde bildim.”(Ayeti Hasbiye)
Bir kitap olacak azamette bir konu Bediüzzaman’da endişe kavramı. Herkes kendi endişe kavramını tahlil etsin Bediüzzaman gibi toplumu, Müslümanları düşünen endişesi olmuş mudur, yüreğini ve aklını yoklasın.
Prof. Dr. Himmet Uç