Etiket arşivi: keşke

Bir Karadelik: “Keşke”

GEÇMİŞ, GEÇMİŞTİR bazılarına göre. Sadece zamandan bir parça olması yönüyle geçmiş, geçmiştir doğru. Bir daha geri gelmesi, getirilmesi mümkün değil. Fakat içinden insan geçmişse geçmişin, geçmemiştir. Beden anla mukayyed olsa da ruh ve hayal, zamana ait hiçbir kayda tâbi olmak istemez, olamaz. İnsan, bulunduğu anla geçmişi hep bir arada tutarak şahsiyet sahibi olur çünkü. İnsan geçmişiyle insandır.

Muhayyile, zamanın geçmiş ve gelecek kollarının şimdinin gövdesinde aynı anda kanat çırptığı geniş bir meydan. Belki gelecekten çok geçmişin tüm ayrıntılarıyla yeniden sahnelendiği bir meşher.

Hemen her insanın bir ukdesi kalır geçmişin dehlizlerinde. Çözülememiş, doğru dürüst de bağlanamamış, bir köşede unutulmuş görünse de hafızanın gördüğü ilk aynaya tekrar yansıttığı ukdeler. Ya bir vicdan azabının, ya bir incitmişliğin ya da bir incinmişliğin ama hep bir teessüfün unutmaya izin vermediği eksik yaşanmışlıklar.

Ruh, muhayyilenin geniş meydanında geçmişin bu ukdelerini tekrar tekrar çözmeye çalışır kendince. Çözüm için üretilen her cümlenin başına bir “keşke” konur, bazen de bir “eğer”. “Keşke şöyle yapsaydım”, “eğer böyle yapmasaydım” kalıplarıyla başlayan cümlelerle olmuş olan olmamış, olmamış olan olmuş hale getirilmeye çalışılır. Ukdeleri bir türlü çözemeyen keşkeler, koca bir karadelik olur, insanın şimdiye ait tüm yaşam enerjisini yutar. Geleceğe ait ümitlerini geçmişin karanlığında boğar.

Neden böyle olur? Neden insan, geçmişini, şahsiyetinin bir parçası olmaktan öteye taşır da şimdisini cehenneme çeviren bir hale getirir?

İnsan, iyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı, güzel ile çirkini ayırt etme melekesine sahip olmaya başladığı andan itibaren önüne tercih etmesi için en az iki yol çıkıyor. Tercih edilen her yolun sonu da, tercih edilmesi gereken en az iki yeni yolun başına çıkıyor. Sonuçta insan, hayatı boyunca, tercih edebileceği dallı budaklı sayısız yollar silsilesi içinden sadece bir çizgiyi tercih ediyor. Geride ise tercih edilmemiş sayısız çizgiler kalıyor. İşte bence keşkelere esir olma hali bu nokta ile ilgili.

Kendimde ve tanıdığım başka insanlarda gözlemlediğim bir şey var. Bu şey, keşkelerle tekrar geçmişe döndüğümüz noktadaki tercih ettiğimiz ve etmediğimiz yollarla ilgili bir yanılsama. Zannediyoruz ki eğer başka türlü karar verseydik, başka bir yoldan gitseydik her şey kesinlikle olmuş olandan daha güzel olacaktı. O ilk tercihimiz başka yönde kullanılsaydı, o andan sonraki tüm hayat çizgimiz hayırlı bir istikamette ilerleyecekti. Bu bir yanılsama. Belki o an başka türlü karar verseydik hayatımızın akışında ilk başta veya bir süreliğine hayırlı olduğunu düşündüğümüz bir durum meydana gelebilirdi. Ama bunun hayatımızın sonraki tüm zamanlarına hayırlı neticeler olarak yansıyacağının bir garantisi olabilir mi? Biz olur sanıyoruz. Mu’tezile gibi sonuçları sebeplerin (burada irademizin) tekeline verip, böyle değil de şöyle yapsaydım daha iyi olurdu diyor, başka türlü davranmadığımız için kendimizi suçluyoruz. Başka türlü davransaydık bile o andaki sonucunun dahi ne olacağı meçhul olduğu halde, sonraki bütün hayatımızın akîbetini o kör noktada yaptığımız tercihe bağlıyoruz.

Halbuki olmuş olan artık kaderdir. Cüz’i irademizin cüz’i bir kuvvet ve cüz’i bir ilimle yaptığı tercih, külli iradenin takdiriyle mühürlenmiştir. Külli iradenin sahibi, ezelî bir ilmin de sahibidir aynı zamanda. Tercihlerimizle çizeceğimiz yolu önceden bildiği gibi tercih etmediğimiz sayısız yolların da hangi akîbetlerle sonlanacağı, tüm ihtimalleri ile birlikte O’nun ilmindedir. O nedenle ancak nokta gibi küçük bir zamanı ve mekânı kuşatabilen aklımızın kısa vadede hayır gördüklerinde, tüm zamanları ve mekânları kuşatan Rabbimiz şer görüyor olabilir. Ya da tam tersi.

Yakınlarda bir vesile ile farkına vardığım Hadîd sûresinin 22. ve 23. âyetleri, şimdisini ve geleceğini keşkelere kurban eden ruhlarımıza, “olmuş olan” hakkındaki İlahi takdire teslim olma çağrısı yaparak onulmaz görünen hüzünlerimize içimizi ferahlatan şifalar veriyor:

Yeryüzünde olan ve sizin nefislerinizde meydana gelen herhangi bir musibet yoktur ki, Biz onu yaratmadan önce, bir kitapta (yazılı) olmasın. Şüphesiz bu, Allah’a göre pek kolaydır.

Bu, kaybettiğinize üzülmemeniz ve Allah’ın size verdiği nimetlerle şımarmamanız içindir. Allah, kendini beğenip öğünen hiç kimseyi sevmez.”

 07/09/2013

© 2013 karakalem.net, Oktay Gökkoca

Ahlakıyla geride kalanı, ibadeti de öne çıkaramıyor!

Yıllar önce bir gazeteci arkadaş, “Sizinle röportaj yapmak istiyorum.” dedi. “Buyur, gel…” dedim. Şöyle bir soru yöneltti: “Hiç ‘Keşke…’ dediniz mi?”

Herkes gibi hayata başladım, sonra kendimin heykeltıraşı oldum. Mermer sütunumu yonta yonta onu insana benzetmeye çalıştım. Hayal dünyasına dalıp mazinin tarlalarında dolaşarak “Ah keşke” diyeceğimiz çok şeyler olabilir amma neye yarar? Mazi elimizden çıkıp gitmiş, istikbale hükmedemeyiz. Öyleyse yaşadığımız zamanı en iyi şekilde kıymetlendirmek gerekir. Yine de bu soruya şöyle cevap verdim:

Keşke hiçbir menfi tavrım olmasaydı. “Kabul etmem, istemem, yapmam” gibi kelimeleri ya hiç kullanmasaydım veya çok az kullansaydım. Bu yaşa kadar her çeşit insanla tanıştım, pek çok insanla çalıştım. Gördüm ki, uzun vadede başarılı olan arkadaşlarımın bütünü tebessüm edebilen ve güzel görüp güzel düşünebilen kişilerdi. Bu yalnızca iş hayatında geçerli bir kural değil, aile hayatında da çok geçerli bir kural… Efendimiz’in (sas) hayatını okuduğumda hiçbir sahnede menfi bir tavrını göremedim. Mesela Peygamberimiz’in (sas) vefatından yıllar sonra bir gün, Ebu Hureyre (ra) çarşıya gider ve malını satmakla meşgul olan esnafa “Mescitte Resulullah’ın mirası taksim edilirken ben sizleri burada görüyorum.” der. Tabii bu haberi duyanlar mescide koşar. Amma kimse dağıtılan bir miras göremez ve geri dönerler. Ebu Hureyre’ye (ra), “Biz taksim edilen bir şey göremedik.” derler. “Sadece bazıları Kur’an okuyordu…” Ebu Hureyre (ra) şöyle cevap verir: “İyi ya; Resulullah’ın mirası da zaten Kur’an değil midir?” O zaman şöyle düşünürüz; mademki Efendimiz (sas) yaşayan Kur’an’dı; öyleyse O’nun mirasından en büyük payı, O’nun ahlakına en çok tâbi olanlar alabilir.

Okuyarak, anlayarak, ibret alarak ahlak anlayışını geliştirmek lazım. Mesela bir anlık sinirle, fevri davranmanın sonu ne oldu? Kavga etmenin, yanlış sözler söylemenin sonu nereye vardı? Kinin sonuçları ne oldu? Açıkça görüyoruz bunları.

Akıllı bir insan için akrabaları, komşuları, arkadaşları bir laboratuvardır. Onların sergilediği davranışlara bakıp, güzel ahlakın insanı hangi noktaya ulaştıracağını anlayabilir. Zaten biraz tefekkür yapınca anlaşılacak ki, Müslümanların en acil ihtiyacı, güzel ahlaktır!.. Ahlakı ve davranışları, karşısındaki şahsın hareketlerine göre şekillenmeyen, bulunduğu yerde bir ahlak abidesi gibi durabilen kişileri görünce, “Bundan daha büyük hizmet olur mu?” diye düşünüyorum. Ahlakıyla geride kalan bir kişiyi de ibadeti öne çıkaramıyor… Fazilet kulesi yokuştur; inilmez düşülür. Bir söz, bir hareket, insanı fazilet kulesinden düşürebilir.

Hekimoğlu İsmail / Zaman

Doğalgaz!

Üniversitedeki lojmanıma gittim, doğalgaz kombisinin düğmesine dokunuverdim. Kısa zamanda soğuk ortam, yerini sıcak ortama bıraktı. Yorulmadan, yıpranmadan, soba yakmadan, kül çekmeden, kül dökmeden, duman teneffüs etmeden konforlu bir şekilde ısınmak, mutfakta ve banyoda anında sıcak su bulmak için kombinin düğmesine hafif bir dokunmam kâfi gelmişti. Bir, önceden çektiğimiz zorlukları, bir de şimdiki rahatlığımızı düşündüm. Rahatlığın getirmiş olduğu rehavetin, gafletin hattâ dalaletin tepesine fikir balyozlarını indirip, onların yerine şükür ve ibadet saraylarını dikmek niyyetiyle bilgisayarımın başına geçtim. Rabbanî ilhamları kaydetmeye başladım:

Evimin içindeki musluklardan su akar gibi, vanadan doğalgaz akıyordu. Bu ne büyük nimettir Allahım!. Ben yanmayayım diye doğal gaz cayır cayır yanıyordu. Bu ne fedekârlıktır Allahım! dedim ve doğalgazın güzelliğine, fedekârlığına hayran oldum.

Biraz daha geniş düşündüm. Baktım kendini bana feda eden sadece doğalgaz değildi. Bütün varlıklar, hatta bütün bir kâinat, içindeki nimetleriyle kendilerini bana feda etmişlerdi.

Susuzluktan ölmeyeyim diye sular, gıdasızlıktan, vitaminsizlikten, ölmeyeyim, elbisesiz kalmayayım diye bitkiler-hayvanlar, ağaçlar, meyveler koşup bana geliyordu.

Evsiz-barksız, yersiz-yurtsuz kalmayayım diye yer-gök bana saray olmuş, ışıksız kalmayayım, soğuktan donmayayım diye güneş bana ışıklı soba, ay da gece lambası olmuş, hava bana hayat olmuş, yer altı ve yer üstü kaynakları bütün soframı doldurmuş. Kısaca bütün bir kâinat ve içindeki her şey kendini bana feda ve kurban etmişti.

-Niçin?

-Benden korktukları için mi?

-Hayır.

-Öyleyse bu kocaman kâinatı, büyük büyük varlıkları, görünen ve görünmeyen nimetleri benim gibi cirmi ve cismi küçük bir varlığın emrine veren, boyun eğdiren kimdi? Benden ne istiyordu? Benim bu kudretin sahibini bulmam, istediğini sormam, kâinatı bana kurban etmesine karşılık ona kurban olmam, malımı, canımı ve evladımı ona kurban etmem gerekmez miydi? İnsan olmanın gereği de bu değil miydi?

İşte bu düşüncelerdir Hz. İbrahim’e (a.s) evladını kurban etmeye götürten, işte bu düşüncelerdir Hz. İsmail’i (a.s) bıçağın altına yatırtan, işte bu düşüncelerdir Hz. Musa’yı (a.s) denize daldırtan, işte bu düşüncelerdir Efendimiz Hz. Muhammed’i (s.a.v) deniz gibi düşmanın içinde korkusuz yaşatan. Onlar bu halleriyle demek istiyorlardı ki: Ey kâinatı bize kurban eden Kudret! Mademki Sen kâinatı bize kurban ettin; biz de Senin yolunda her acıya göğüs germeye, kurban olmaya, canımızı, malımızı ve evladımızı kurban vermeye hazırız!.

Böyle oldukları içindir ki ne ateş Hz. İbrahim’i yakabildi, ne biçak Hz. İsmail’i kesebildi, ne deniz Hz. Musa’yı boğabildi, ne de deniz gibi düşman Hz. Muhammed’i (s.a.v) yenebildi!!! Çünkü onlar her şeyin dizgini elinde olana teslim olmuşlar, kâinatı kendilerine kurban edeni bulmuşlar ve ona kurban olmuşlardı. Üstad-i Muhterem’in ifadesiyle vücutlarını Mucit’lerine feda etmişlerdi. Onlar sadakat ve teslimiyet kahramanlarıydı. Onlar sadıklardı. Sadıkların Kitab-ı Kerim’deki tarifi de şu idi: “Müminler ancak Allah’a ve Resûlüne iman eden, ondan sonra asla şüpheye düşmeyen, Allah yolunda mallarıyla ve canlarıyla cihad edenler ve hizmet edenlerdir. İşte doğrular ancak onlardır.”(1)

HAVA NEDEN YERİN ÜSTÜNDE, DOĞALGAZ NEDEN YERİN ALTINDADIR?

Doğal gaz… Adı üstünde, insanlık âleminden kimsenin eli değmeden hazırlanmış gaz demektir. Su gibi her yerde değildir. Petrol gibi belli yerlerde ve belli yataklardadır. Su hem yerin altında, hem de yerin üstündedir. Fakat doğalgaz yerin altındadır ve üstü kapalıdır. Çünkü o yakıcıdır, uçucudur, patlayıcıdır. Petrolün de ona benzer yönleri vardır. Bunun içindir ki onların üstü örtülüdür.

Teneffüs ettiğimiz hava da yerin altında bir yerlerde depolanmış olsaydı, veya doğal gaz da hava gibi yerin üstünde olsaydı halimiz ne olurdu? Ayaklar başın, baş ayakların yerinde, doğalgaz ve petrol gibi nimetler de denizler gibi yerin üstünde olsaydı yeryüzünde yaşanır mıydı? Bu akıllıca ve hikmetlice işi düşünen, havayı yerin üstüne, doğal gazı yerin altına alan sonsuz kudret sahibi hikmetli Yaradan’a bu hikmetli işlerinden dolayı şükretmeyen insan nasıl insan olabilir?

Doğalgazı zararlı olmasın, intizamlı kullanılsın diye yerin altında, belli bölgelerde depolayan, Yerin bir bölmesine petrolü, bir tarafına gazı, bir tarafına kömürü, bir tarafına suyu yerleştiren, bunların hiç birini diğerine karıştırmadan tutan, haddinden tecavüz ettirmeyen, kimseye zarar vermesinler diye yerin altında saklayan, dünyayı adetâ ihtiyaç duyduğumuz ve her şeyi içinde bulabildiğimiz bir hipermarket yapan hikmetli ve kudretli Yaratıcı’yı takdir etmeyen, Ona hayran olmayan, hayretinden secdelere kapanmayan adam, adam olabilir mi?

Bu nimetlerin hem kendileri altın gibi faydalı, hem de en güzel yerlere konulması faydalı.

Allah hikmetsizlikten münezzehtir. Ne yapmışsa doğru yapmıştır. Ne yaparsa doğru yapar.

Yüzümüzdeki cihazlar da öyle değil mi? Göz bir nimet, gözün yüzümüzde en uygun yere konulması da ayrı bir nimet. Gözlerimiz koltuklarımızın altında olsaydı, ne yapardık?!

Bu hikmetli tanzimi yapana, bu faydalı düzeni kurana hikmetleri ve ilimleri sayısınca hamd ve şükürler olsun. Doğal gazı evlerimize, nimetleri sofralarımıza getiren vesilelere de teşekkürler olsun.

“KEŞKE” DEYİP DİZLERİMİZİ DÖVMEMEK İÇİN

Bunları düşünemeden, hayret etmeden, hayranlığını sübhanallah, elhamdülillah, Allahuekber diyerek dile getirmeden ölüp giden insanlık çooook hayıflanacak, dizlerini dövecek, kâinatı ve içindekileri okumadığı, öğrenmediği ve düşünmediği için çok pişman olacak, “keşke”leri peş peşe sıralayacak:

Keşke şu düşüncesizlerle değil de düşünen insanlarla, düşünmeyi öğreten âlimlerle otursa kalksaydım, keşke ahiret hayatım için tefekkür, ibadet, hayır hasenat gibi yatırımlar yapsaydım,(2) keşke düşünenlere, düşündürenlere hizmet eden, onlara baston olan bir adam da ben olsaydım. Keşke onların hizmetlerini destekleyen, işlerini kolaylaştıran bir nefer de ben olsaydım. Keşke aklımı çalıştırsaydım da havaîlerle, gaflet ve eğlenceye dalmış,(3) günahlara ve haramlara dadanmış, hayırlı hizmetlere engel olan (4) düşüncesizlerle oturup kalkmasaydım, onları dost ve arkadaş edinmeseydim.(5) Keşke aklımı çalıştırsaydım da dünyada iken düşüncesizlik cehennemine, şimdi de gerçek cehenneme ve cehennemliklerin arasına düşmeseydim.(6)

Keşke toprak olsaydım(7) da her şeyin yaratıcısını inkar eden bir “kafir” olarak, Müslüman görünüp Müslüman olmayan bir “münafık” olarak, Müslüman olup ta günahlardan uzak durmayan bir “fasık” olarak, haksızlık yapan bir zalim, bir hain olarak, bir anarşist ve bir terörist olarak ahirete gelmeseydim, keşke varlığımı beni var edene, vücümu mucidime feda etseydim ve onun dinine hizmet eden bir hizmet kahramanı olsaydım da öyle gelseydim, diyecek, ama bu “keşke”lerin hiç birisinin ona faydası olmayacaktır.

Allah Teala bizi, bu dünyada yapmamız gerekenleri yapmaya muvaffak eylesin; ahirette “keşke” diyenlerden eylemesin.

Vehbi Karakaş / Risale Haber

DİPNOTLAR:

1-Hucurat, 49 / 15

2-Bkz. Fecr, 89 / 24

3-Bkz. Müddessir, 74 / 45

4-Bkz. Kalem, 68 / 12

5-Bkz. Furkan, 25 / 27

6-Bkz. Mülk, 67 / 10-11

7-Bkz. Nebe’, 78 / 40

Peygamber Efendimiz (a.s.m) Uyarıyor; ‘Keşke’ Demeyin!

İmtihana tabi olan bir varlık olarak insanlar, Allah’la olan münasebetlerinde her zaman dikkatli olmak zorundadır. İnsanın zihninde taşıdığı fikirlerin, davranışlarına yansıttığı fiillerin, ağzından çıkardığı sözlerin hepsi değerlendirmeye tabidir. Küfür-iman tablosunun, günah-sevap cetvelinin kaynağı bu üç mekanizmadır. Bunların–imtihan malzemesi olarak–önemi aşağıda takdim edilen ilahî-nebevî olan şu değerlendirmelerde açıkça görülmektedir:

Ey insanlar! Siz içinizdeki şeyleri açığa vursanız da, gizleseniz de, Allah sizi onlardan dolayı hesaba çeker.” (Bakara, 284) Bu ayetten zihin-fikir planındaki düşüncelerimizden de imtihana tabi olduğumuz anlaşılmaktadır. Buna göre küfrünü açığa vuran kâfir gibi, küfrünü gizleyen münafık da hesaba çekilecektir.

“Bugün mühür vuracağız ağızlarına, elleri Bize söyler, ayakları şahitlik eder, kendi yaptıklarına” (Yasin, 65) mealindeki ayetten ise, yaptığımız bütün fiillerimizden hesaba çekileceğimizi, organlarımızın aleyhimizde konuşup şahitlik edeceklerini öğreniyoruz.

“O sırada siz o iftirayı dilden dile birbirinize aktarıyor, işin aslına dair hiç bilginiz olmayan sözleri ağızlarınızda geveleyip duruyordunuz ve bunu basit, önemsiz bir şey sanıyordunuz. Halbuki o, Allah’ın nazarında pek büyük bir vebaldi!” (Nur, 15)

“Gün gelecek, dilleri, elleri ve ayakları yapmış oldukları bütün kötülükleri tek tek bildirerek aleyhlerinde şahitlik edecektir” (Nur, 24) meallerindeki ayetlerde dillerimizden de, sözlerimizden de hesaba çekileceğimizi göstermektedir. Bu konuda şu hadis-i şerifi de hatırlamakta fayda vardır:

Hz. Muaz anlatıyor: Ben “Ey Allah’ın Resulü! Biz konuştuklarımızdan da sorguya çekilecek miyiz?” dediğimde, ‘Muaz! Annen hasretine yansın, insanları yüzüstü cehenneme atan dillerinin biçtiğinden başka bir şey midir?’ diye buyurdu.” (Kenzu’l-Ummal, h. No: 43579)

İnsanlar ince elekten geçiyor;

İnce elekten geçiyor ki, adalet yerini bulsun, herkes hak ettiğini bulsun, zalim ile mazlum arasında fark olsun. İnsanlık tarihi açıkça göstermiştir ki, cennet ucuz değil, cehennem de lüzumsuz değildir. Özellikle çağımızda bozulmamış her vicdan, günde belki bin kere; “mazlumlar için yaşasın cennet!,” “zalimler için de yaşasın cehennem!” diye feryat ediyor. Bu vicdanî duygular gösteriyor ki, Rabbimiz cennet ve cehennemin varlığını sadece indirdiği semavî kitaplar ve gönderdiği peygamberler vasıtasıyla bildirmekle yetinmemiş, aynı zamanda konuyla en yakın ilişkisi olan insanların vicdanına da bunu kazımıştır.

“Eğer-şayet-keşke”de elenen sözcükler: İmtihana tabi olan insan, öyle bir ince elekten geçiyor ki, insanın ‘keşke’ demesi bile başlı başına bir sorun teşkil ediyor.

Nitekim, Peygamberimiz (a.s.m) insanları uyarıyor: Sakın! ‘Keşke’ demeyin!

Hz. Ebu Hüreyre anlatıyor: Peygamberimiz (a.s.m) şöyle buyurdu: Kuvvetli (iman, azim, teşebbüs kabiliyeti bakımından güçlü) mümin, zayıf müminden Allah’a daha sevimlidir. Her birinde hayır vardır. Senin için (her iki dünyada) faydalı olan şeylere rağbet et; Allah’tan yardım iste, âcizlik/tembellik gösterme! Şayet başına bir musibet gelirse; “eğer şöyle yapsaydım, şöyle şöyle olurdu (veya; keşke şöyle yapsaydım, o zaman şöyle şöyle olurdu)” şeklinde bir şey söyleme! Bilakis şöyle de; “Bu Allah’ın takdiridir, o neyi isterse onu yapar.” Çünkü, “LEV” (eğer, şayet, keşke) kelimesi şeytanın işine yarar/iş yapmasına kapı açar.” (Müslim, kader, 34; İbn Mace, Mukaddime, 10; Ahmed b. Hanbel, 2/366, 370)

Bu hadisin ifadesinden de anlaşılacağı gibi, şeytana iş yapma imkânı veren “LEV=eğer, şayet, keşke” kelimesinin ifade ettiği hususun kaderle yakın ilişkisi vardır. Geçmişe ait olaylar birer vukuattır. Vukuat ise birer mukadderattır, kaderin birer yansımasıdır. Bu gerçeğe rağmen, şayet kişi “eğer şöyle yapılsaydı böyle olmazdı” veya “keşke şöyle yapılsaydı o zaman bunlar başımıza gelmezdi” diye bir zihinsel hayıflanmaya başlarsa, şeytan zihnini bütün bütün karıştırır, içine vesvese verir. Adam mutezile gibi–kaderi inkâr edercesine–işin vukuunu tamamen sebeplere bağlar. Bu husus, itikadî yönden zararlı olduğu gibi, işin sonucunu değiştirebilecek bir fırsatı kaçırmanın teessüfünden bir moral çöküntüsü de yaşar. Zaten şeytanın yapmak istediği de budur.

Kuşkusuz, Allah’ın takdirine inanıp boyun eğen, sadece kendi cüzî iradesiyle yaptığı yanlışlığa işaret etmek isteyen kişinin durumu bundan farklıdır. (Nevevî, ilgili hadisin şerhi.)

Şeytana iş yapma imkânı sağlayan “keşke”lerden kurtulmanın tek yolu, sebepler dairesinde gereken tedbirleri aldıktan sonra Allah’ın âdil ve hikmetli olan kaderine teslim olmaktır. Teslimiyet ve tevekkül ise, şüphesiz güçlü bir imanın yansıması olacaktır. Aşağıdaki hadis-i şerifte bu ders verilmiştir:

“Bir kul, hayrıyla, şerriyle kadere iman etmedikçe; kendisine (hayır veya şerden) isabet eden bir şeyin yanlışlıkla onu atlamasının mümkün olmadığını ve kendisini atlamış olan bir şeyin de yanlışlıkla ona isabet etmesinin imkânsız olduğunu bilmedikçe iman etmiş olmaz.” (Tirmizî, Kader, 10)

Şeytana iş kapısını açan “eğer/keşke”den bir misal:

Uhud savaşında Müslümanlar 70 şehit vermişti. Savaşa katılmayan münafıklar, yakınlarının üzüntülerini artırmak için onların da kendileri gibi savaşa katılmasalardı kesinlikle ölmeyeceklerini söylemişlerdi. Allah, bunların–şeytanın vekili gibi–telkin ettikleri vesveselerinin yanlışlığına dikkati çekerek onların iddialarını reddetmiştir. Konuyu Kur’an’dan izleyelim:

“…Bir kısmınız ise can derdine düşmüş, Allah hakkında Cahiliye devrindekine benzer, gerçek dışı şeyler düşünüyorlar: “Bu işin kararlaştırılmasında bizim yetkimiz mi var? Ne gezer!” diye söyleniyorlardı. De ki: “Bütün yetki ve karar Allah’ındır” Onlar aslında içlerinde, sana karşı açığa vuramadıkları bir şeyler saklıyor ve kendi aralarında: “(Eğer/keşke) Bu emir ve komuta işinde bir payımız olsaydı, şimdi burada olmaz, öldürülmezdik” diyorlardı. De ki: Siz evlerinizde dahi olsaydınız, haklarında ölüm takdir edilenler, mutlaka düşüp ölecekleri yerlere doğru çıkacaklardı. Allah, sizin içinizde olanı sınamak ve kalplerinizi her türlü vesvese ve kirden arındırıp pırıl pırıl yapmak içindir ki bunu başınıza getirdi. Allah sinelerin özünü dahi bilir.”

“Ey iman edenler! Dini inkâr edip de Allah için seferde ölen veya gazalarda öldürülen arkadaşları hakkında: “(Eğer/keşke) Bizim yanımızda olsalardı, ne ölürler ne de öldürülürlerdi” diyenler gibi olmayın! Allah bunu, onların gönüllerinde bir hasret, bir yürek yarası olarak bıraksın diye yaptı. Hayatı veren de, alan da Allah’tır. Allah bütün yaptıklarınızı görür.”

“Eğer Allah yolunda öldürülür veya ölürseniz, bilin ki, Allah tarafından mağfiret ve rahmet, insanların topladıkları bütün mallardan daha hayırlıdır.” (Âl-i İmran, 154,156-157)

“Eğer/keşke” sözcüğünün kullanılmasının uygun olup olmaması, bunu kullanan kimsenin akidesiyle yakından ilişkilidir. Şayet “keşke/eğer şöyle olsaydı.. böyle olurdu/veya böyle olmazdı” ifadesini kullanan kimse, olmasını istediği şeyin vukuu durumunda, mevcut durumun–Allah’ın meşietini, iradesini, dilemesini göz önünde bulundurmadan–kesinlikle değişiyor olacağına inanıyorsa, bu yanlış bir düşünce olur ve şeytana yanlış telkin kapılarını açar. Yukarıda mealini sunduğumuz ilgili hadiste yer alan ve insanlardan söylenmesi istenen “Bu Allah’ın takdiridir, O neyi isterse onu yapar” ifadesi, insanları sebeplere fazla yer veren düşüncenin yanlışlığından kurtarmaya yöneliktir.

Yok “keşke/eğer şöyle olsaydı.. böyle olurdu/veya böyle olmazdı” ifadesini kullanan kimsenin maksadı–kesin kararın mutlaka Allah’a ait olduğunu göz önünde bulundurmakla beraber–Allah’ın kâinatta cari olan prensipleri çerçevesinde sebeplere hak ettikleri kadar bir değer vermek ise bunda bir beis yoktur. Buna Hz. Ebu Bekir’in hicret esnasında mağaradayken söylediği “Eğer onlardan biri ayağını kaldırsa/ayağının altına baksa mutlaka bizi görür” şeklindeki sözlerini misal verebiliriz. Hz. Ebu Bekir, Allah’ın izni olmadan onların kendilerini göremeyeceklerine kesinlikle inanıyor olmakla beraber, bu sözleriyle normal âdetullah denilen sebepler çerçevesinde onların kendilerini görmelerinin rahatlıkla mümkün olduğuna işaret etmiştir. (krş. İbn Hacer, ilgili hadisin şerhi)

Kurtubî’nin de ifade ettiği gibi, “eğer/keşke” cümlelerinin kullanılmasını uygun görmeyen hadisin verdiği ders şudur: Maziye/geçmişte olmuş hadiselere kader penceresinden bakmak, Allah’ın emrine teslim olmak, kadere rıza göstermek, vukua gelmiş olan olumsuzluklara bakıp aşırı üzüntüye kapılmamak gerekir. Bu teslimiyeti göstermeyip de “eğer/keşke..”lerle olanları değerlendirmeye çalışanlara şeytan müdahale edecek ve onları imkânsız temenni ve kuruntularla hüzne boğacak ve Allah’a karşı olan teslimiyetini kırmaya çalışacaktır.

İşin reçetesi şudur:

Mutezileler gibi sebeplere fazla perestiş etmemek, Cebriyeciler gibi sebepleri bütün bütün yok saymamak için, Ehl-i Sünnetin şu formülüne göre hareket etmek gerekir. Şöyle ki:

Sebepler dairesi çerçevesinde düşündüğümüz zaman, sebeplere yapışmanın zorunlu olduğuna, onların Allah’ın hikmetini yansıtan bir zincirler halkası olduğuna, Allah’ın kâinatta cari kanunlarının manzumesi olan bu sebeplere riayet etmemek, bu ilahî nizama karşı bir isyan olduğuna inanmak gerekir.

İtikat dairesinde konuyu değerlendirirken de, sebeplerin gerçekte hiçbir etkiye sahip olmadıklarına, her şeyin yaratıcısının yalnız Allah olduğuna iman etmek gerekir. Buna göre, ilaç alacağız, fakat şifayı Allah’tan bekleyeceğiz. Koruyucu hekimlik çerçevesinde gereken tedbirleri alacağız, fakat koruyanın yalnız Allah olduğuna iman edeceğiz. Şair ne güzel söylemiş:

“Allah’a dayan, sa’ye(çalışmaya) sarıl, hikmete ram ol

Yol varsa budur, bilmiyorum başka çıkar yol.”

Niyazi Beki / Zafer Dergisi