Bediüzzaman mevsim kelimesine genişlik getiriyor, dört mevsimden bahsederken bir coğrafya terimi olarak yorumlar. Ama onu bazen her düşüncenin zamanı olarak ifade eder. Biz mevsim kelimesinin çok anlamlı olarak kullanılmasını değil, güz mevsiminin Bediüzzaman’ın eserlerinde kazanmış olduğu farklı anlamları yazacağız.

Koca bir kitabı mezarla özdeşleştirince bizim içimiz mezarlığa döndü, o mezarlıkta hatırlanan kitap olunca biz mezarlık olduk. Kur’an’a onun bütün dini ve sanatsal öğeleri ile bakan adam kimdir , kim olsun Bediüzzaman.

Hem psikanalitik hem de psiko sosyal bir tahlil yapmış. Tam on iki insan tipi çizmiş, altısı insana ait altısı topluma dönük ağırlıklı yine insana ait marazi ve olumsuz tipler, bad men, oppozite men, kötü adamlar.

Bediüzzaman “Göz bir hassedir ki ruh bu alemi o pencere ile seyreder”diyor. Alemi seyretmek görevi olan gözün , ilk gözüne çarpacak güzelliklerdir. Bir başka cümlesinde ise “Güzelliğin bütün envaını fark eden insan gözü” der. Gayesi görmek olan göz güzelliklerin nevilerini bilmesi gerekir, demek gözün arkasında güzelliklerden anlayan bir fıtri, ilahi, doğuşsal bir güzelliklerden anlama merkezi var.

Dehanın eseri farklıdır. Ustalık uzun bir zaman alan ve yoğun bir çalışma gerektiren meslekî bir öğrenim, dünya sanat kültüründe elde edilmiş başarıların bir özümlenişi, sanatçının kendi yaratıcı tecrübelerini sürekli derleyip olgun bir hale getirmesi sürecidir. Yoğun çalışma olmaksızın kabiliyet tıpkı çöldeki bir gül gibi kavrulup gider. Deha ise araştırmacıdır, yenilikçidir, sentezcidir, gözlemcidir, yorumcudur. (Prof. Dr. Himmet Uç’un kaleminden…)