Mehmet Kırkıncı Hoca ve Hikmet Pırıltları

Mehmet Kırkıncı Hoca’nın Hikmet  Pırıltıları ismi en son , 2007 ‘de Zafer Yayınları’ndan çıkmış, üçyüz on bahisten oluşan bu kitap aforizmalar tarzında kaleme alınmış, vakalardan hareketle onları hikmete bağlayan muhtelif boyutta yazılardır. Bediüzzaman’ın eserleri dört büyük tema üzerinde şekillenmiştir, bunlar tevhid, nübüvvet, haşir, ibadet ve adalettir. Aynen öyle de Kırkıncı Hoca’nın Hikmet  Pırıltıları ve sonradan ona ilave edilen Nükteler isimli eserindeki bahisler de bu dört esas üzerinde şekillenirler. Kırkıncı Hoca Bediüzzaman’ın olayları açıklarken kurguladığı sahneler ve küçük hikaye yorumlarından ciddi boyutta etkilenmiş , küçük çapta temsili hikayecikler kurmuştur.

Kırkıncı hocanın olaylara, insanlara , temalara , sorunlara bakış açısındaki en önemli nokta onun her zaman  sıradan gibi görünen olayları şaşırtıcı bir yorum düzeni içinde insanı hayrete sevkeden bir bakış açısıyla vermesidir. Hatta onun en büyük yanı bu olayları  sıradanlıktan  çıkarıp  insanın hayatında önemli bir yere sahip olan şekilde yorumlamasıdır. Kırkıncı Hoca şaşırtan adamdır, o hep olayların kimsenin görmediği yanlarını görür, ülfet edilen, adet elbisesi giymiş olaylar birden onun elinde plastik bir mahiyet kazanır ve ibret ve hayrete dönüşür, insanın  davranışlarını düzenler.

Hikmet Pırıltıları Bediüzzaman’ın Mesnevi Nuriye isimli eserinin sırasında yorumlanacak ondan etkilenmiş bir mesnevi tarzı eser de denilebilir.Türkiye ‘de temsillerle hakikatleri anlatma yolunu Bediüzzaman açmıştır, o yolun talebeleri içinde ikinci derecede örnekleme ve temsillerle, dramatik sahnelerle ifade edilmesini Kırkıncı Hoca taammüm ettirmiştir, onun yetiştirdiği talebelerin bir kısmı da bu temsillerle anlatma yolunu icraatları sırasında anlatmışlardır. Bediüzzaman‘dan yansıyan bu aklileştirme, akıl mizanına vurma tarzı Erzurum’dan ülkeye yayılan bir Risale-i Nur yorumlama ve değerlendirme tarzı olmuştur.

Kırkıncı Hoca büyük sanatcılar gibi  ya bir olayın tahriki ile , ya bir ilhamın ikazı ile, ya bir insanın ortaya koyması ile , veya bir tezadı yakalaması ile , veya bir müşkül meselenin ortaya çıkardığı kısmi bunalımı çözümleme maksadıyla  aforizmalarını ortaya koymuştur. Onun bir meseleyi hikmete bağlaması uzun uğraşılar ile elde edilmez, o birden bir olayı hikmet kılıfı ile yorumlar ve ortaya koyar, çok çabuk ve seri bir zihinsel üretim mekanizmasıyla hikmetini ortaya koyar.

Kitap konulara veya temalara göre bir tasniften geçmemiş, yığma bir editoryal muameleye maruz kalmıştır. Bunları kendi arasında bir tasnife tabi tutarsak, Allah ve efali, yaratılış olayı, Allah’a yaratma işinde ortak olmaya kalkan mülahazalar, esmanın görülmesi yorumlanması ve esmanın yorumunda ortaya çıkan sorunlar kitabın ağırlıklı konularını işgal ederler.  Sahibini Tanıyan Eser, Görmemek Olmamaya Delil Olur mu , Mevhum Sani , Dört Yol,Kim Bu Tabiat,Varlıkların Kendi Kendine Teşekkülü Mümkün mü , Şirkin Muhaliyeti ,Kudret Kaleminin Mürekkebi , Vahdetteki Kıymet, Lezzet-i Mukaddese. Allah’ın Efaline Onun Canibinden Bakmak,  Müsebbib ül Esbab,Tabiat Hakkında adını taşıyan metinlerde Kırkıncı Hoca  Risale-i Nur’daki bahislere  izahlar ve yorumlar getirir. Bazı metinler Allah’ın isimleri ile ilgilidir. Vahdetteki Kıymet, Nur  İsminin Bir Cilvesi, Rezzakiyetin Şumülü , Kayyumiyet Sırrı, Kayyumiyet Sırrına Birkaç Misal, İnsan Ruhunun Kuddus İsmine Mazhariyeti ,Vahidiyet İçinde Ehadiyet Cilvesi , Kesretten Vahdete bu metinler de Allah’ın esması ile ilgili bahislerdir. Ölüm ve Haşir,Eğer Ahiret Olmasa , Haşir Sabahı, Haşr-i Cismani Üzerine  ilgili başlıklar ahiret ve  haşir ile ilgilidir.

Hikmetli bahisler içinde insan ile ilgili maddeler de bir yekün teşkil eder. İnsandaki Fabrikalar, İnsan Ruhunun Süsleri,Gaye ve Hedef İnsan,İnsan Nisyandan Alınmıştır, Zihayat İnsan Kelimesi , İnsanın İsmi Azama ve Her ismin Mertebe-i Azamına Mazhar Olması, Kainat Sarayı ve İnsan, İnsanın Nimeti , İnsanın Kıymeti , Kendini Aldatan İnsan, İnsan Ağacı, İnsan ve Yükü , İnsanın Şerefi, İnsandaki Cihazatın Kıymettarlığı,   Bir İnsan Yaratmak metinleri insan ile ilgilidir.

 Cenabı Hak İbadeti Niçin Emretmiş?, Şükür Vazifemizi Yerine Gebiliyor muyuz?,Teneffüs ve İbadet, ibaretle ilgili konulardır.Kur’an’ın  Benzeri Neden Yapılamaz, Herşey Kuranda olduğuna göre Alimlere neden ihtiyaç Var?,Kur’an’ın Fatihada Dercedilmesi, başlıkları Kur’an ile ilgildir.Mukayyed Akıl ve Mutlak Hakikatler, Göz  ve Akıl,Kur’an Nuru ve Akıl Gözü, Aklın Meyvesi, Akıl İtiraz Aleti mi ?,gibi bahisler akıl ile ilgilidir. Fen ve felsefenin taciz etmesiyle hastalayan aklı Bediüzzaman makul düşünen bir akla dönüştürmek istediği gibi Kırkıncı Hoca da o yolda aklı terbiye etmeye  çabalar.Kader İlim Nevindendir, Cüzi İhtiyarinin Mahiyeti , Kaderi Tenkid Eden Başını Örse Vurur kırar, metinleri kader ile ilgilidir. Kırkıncı  Hoca’nın  en çok üzerinde durduğu bahislerden biri kaderdir bu konuda bir  de Kader nedir ? isimli eseri vardır.

Hikmet Pırıltıları isimli  kitap liselere deneme örnekleri olarak tavsiye edilebilir, Üniversite programlarına  kelami ve hikemi denemeler diye dahil  edilebilir.Biraz  geliştirilse Montaine ve Bacon ‘un  peynir ekmek gibi okunan denemelerini aşar.  Bir insanda çok yönlü fikir değişimlerine neden olacak her bahis Hikmet Pırıltılarına dercedilmiştir. Benim Erzurum yıllarımda bu kitabın ortaya çıkması için bir ekip halinde büyük emekler sarfettiğimizi belirtelim. Kitap  bakış açısı  ve bakış açısının arkasından yapılan yorumlarla , büyük bir mantiki değerlendirme ile benzeri olmayan bir hikmet kitabıdır.  Okuyan herkese ve nur talebesine bir yorum ve gözlem düzeni içinde olaylara bakmayı öğretir.

Prof. Dr. Himmet Uç