İnsanın akıl, idrak melekelerini iyi ve yerinde kullanmasının; hayatını iyi yaşamanın şuuruna ermiş olarak yaşamasının bir icabı da, içinde yaşadığı ve kendisi de onun bir parçası olduğu bu “kâinat kitabı”nı okumaya çalışması, onu iyi müşahede ile tefekkür etmesidir.

İnsanların içinde yüzdüğü, onu bir sel gibi önüne katmış bir sona (ve o son ile başka bir başlangıca) doğru sürükleyen, kendisi görülmeden varlığını kabul ettiren, gecelerin gündüzlere, gündüzlerin de gecelere uzayarak ve kısalarak ard arda değişmeleriyle, insanlara çok esrarengiz gibi gözüken bir “zaman” mefhumu vardır.

Akışı bir bakıma, gençlerdeki gelişme ve yaşlılardaki yıpranma seyri ile müşahede edilebilen, “zaman.”

Bazılarının geçirmeye ve bazılarının da geçirmemeye ve her dakikasını değerlendirmeye çalıştığı, “zaman.”

Bazılarının, bir buldozerin paleti önündeki toprak yığınları gibi önünde  şuursuzca sürüklendiği; bazılarının ise, “kâinatın mümtaz misafirleri” sıfatlarıyla fildişi taht-ı revanlarla ebedî cennet köşklerine doğru içinde seyran ettiği ”zaman.”

Ölçü aletlerine göre hep aynı olsa da; bazılarına çok kısa, bazılarına ise çok uzun gibi gelebilen ”zaman.”

İnsanların ekseriya, onu ezelden ebede doğru uzanan düzgün bir hat üzerinde bir noktanın hareketi gibi zannetmesine rağmen; aslında  küçük bir  zerreden büyük bir gezegene ve yıldıza kadar çeşitli varlıklarda, kapalı yörüngeler içinde döne döne devrini tamamlamaya çalışan, ”zaman.”

Günlerin kısalması ve uzaması, gece ve gündüz, mevsimler  olmasaydı zamanın akışını fark etmek belki de daha güç olurdu. Dünyanın 23 derece 27 dakikalık açısal eğimle kendi ekseninde ve güneş etrafında dönme hareketiyle ard arda gelen günlerin kısalmasını ve uzamasını, geceleri, gündüzleri,  mevsimlerin birbirini takip etmesini dünya hayatları esnasında mükerrer olarak görüp yaşadığı halde, “zamandan çok gafil” olan insanların bu halleri çok ibret verici değil midir?

İnsanlar dünya hayatlarında sanki zaman denizi içindeymiş gibi ve dünya hayatları esnasında onun dışında olmak, insanlar için hiç söz konusu bile değil. Onların bu hâli bir şairimizin “Ol mâhiler ki, deniz içredürler; denizi bilmezler” (O balıklar ki, denizin içindedirler; denizi bilmezler) sözlerini hatırlatıyor.

Fakat zaman denizi içindeki insanlar -balıkların denizdeki hâllerinden farklı  olarak- sağdan sola dönmekle alçalan; soldan sağa doğru dönmekle ise yükselen bir varlığa benziyor; durduruluncaya kadar dönebilmekte ve bu dönüşünün yönünü de aklıyla  seçebilmekte bu dünya imtihanında serbest bırakılmış…

*  *  *

Sokaklarda oynayan çocukların, tahta bir topaca “kaytan” dedikleri ipi sardıktan sonra, ipin ucundan hızla çekmek suretiyle topacı yere bırakarak onu döndürmesine  çok rastlanır. Topaç döner, döner ve nihayet devrini tamamlar ve  dönmesi bir yana yıkılarak durur.

Mahalle arasındaki bazı çocukların oyuncağı olan basit, cansız ve akılsız bir topaç bile, o lisan-ı hâliyle bizlere sanki  büyük bir gerçeği de anlatmaya çalışır. İnsanların ekseriyeti ise onda, “şimşir ağacından yapılmış koni şeklinde bir oyuncak” olmaktan ötede bir hususiyet görmemek için sanki inat etmişlerdir!

*  *  *

İçinde yaşadığımız ve küçültülmüş numuneleri olduğumuz bu kâinatta sayılamayacak kadar çok sayıdaki zerreler ve yıldızlar devrî bir hareket içinde devrediyorlar. Basit bir topaç bile kendiliğinden dönmeye başlamazken; bu  kâinattaki o topaçtan çok küçük veya çok büyük olup çok daha büyük bir nizam içinde hareket eden o zerrelerin ve yıldızların hareketleri, nasıl “kendi kendine ve sahipsiz” oluyormuş gibi zannedilebilir?

Basit bir topacın dönebilmesi için bile onu döndüren bir elin lüzumunu kabul eden insan, bu kâinattaki devamlı dönme hareketleri içinde olan, zerrelerden yıldızlara kadarki maddî varlıkların “her şeye kadir bir el” ile döndürüldüğünü kabulden; O’nun gönderdiği peygamberlerine ve kitaplarına imandan ve O’nun yasaklarından kaçınmaktan nasıl uzak kalabilir?

Kur’an-ı Kerim’de (mealen):

“Geceyi, gündüzü, güneşi ve ay’ı yaratan O’dur. Her biri bir yörüngede yüzmekte(dönerek gitmekte)dirler.” (Enbiya Sûresi, 33).

“Ne güneş aya erişir (geceyi önler) ne de gece gündüzü geçer (zamansız gelir). (Güneş, ay ve yıldızların) hepsi de bir felekte (bir yörüngede) yüzmektedirler.” (Yâsin Sûresi, 40).

“Geceyi, gündüzü, güneşi ve ayı sizin hizmetinize/istifadenize verdi. Yıldızlar da O’nun emrine boyun eğmişlerdir. Şüphesiz ki bunların her birinde aklını kullanan bir toplum için deliller/ibretler vardır.” (Nahl Sûresi, 12).

“Göğü de (düşmekten ve bozulmaktan) korunmuş bir tavan yaptık. Onlar  (inkâr edenler) ise, bunun alâmetlerinden yüz çevirmektedirler.” (Enbiya Sûresi, 32).

İnsanlar, yukarıda mealleri nakledilenler gibi Kur’an âyetlerinde Allah’a ve O’nun inanmamızı istediklerine imana ve O’nun kâinat kitabındaki kudret ayinelerini tefekküre davet olunmaktadır.

O’nun bize emanet olarak verdiği akıl nimeti iyi kullanılabilse; basit bir topaca gelinceye kadar, bu kâinatta ibret dersi alabileceğimiz çok şeyler görebiliriz!..

*  *  *

Topaç sürekli dönmüyor; nihayet devrini tamamlıyor ve bir yana yıkılıyor.. Böylece dünyanın ve onun üzerinde muayyen bir müddet hayat verilen insanların ömürlerinin, geceler ve gündüzler üzerinden döne döne devrini tamamlamakta olduğunu, insanların dünya hayatlarının sonundaki ebedî hayatlarına hazırlanmaları gerektiğini, sanki o çok basit hâlleri ve hareketlerinin lisanıyla da bize hatırlatıyor!

Halbuki topaç, Allah’ın yeryüzündeki delillerinin en basitlerinden biri.. Onun gibi lisan-ı hâlleriyle insanlara hakikat dersi verebilecek sayısız mevcudât, devamlı olarak göz, kulak, gibi duyu organları vasıtasıyla insanların akıllarına onların dünya hayatları müddetince hitap ediyorlar. Görebilecek kabiliyette göz, işitebilecek kabiliyette kulak nimetlerini taşırken, “körler” gibi görmemezliğe, “sağırlar” gibi işitmemezliğe gelmenin faydası ne olabilir, zararı ne olabilir; çok iyi düşünülmelidir!

*  *  *

İnsanlar, hem Allah’ın Kur’an ile hitabından, hem de O’nun “kâinat kitabı”ndakilerin lisan-ı hallerinden hakikat derslerini almaya, o dersleri anlamaya ve o derslere göre dünyada yaşamaya çalışmalıdırlar. Kâinattaki mevcudâta sadece kendileri hesabına: “Ne güzeldirler”, “Ne muntazam çalışıyorlar.” şeklinde (manâ-yı ismî ile) bakmayıp, onlara Sanatkârı ve Yaratıcısı namıyla (manâ-yı harfî ile) bakarak: “Ne güzel yaratılmışlar..”, “Nasıl hikmetle idare olunuyorlar.” diyerek düşünebilseler, “bir saati bir senelik nafile ibadete bedel olan tefekkürle” çok kârlı bir âhiret ticaretini kazanabileceklerdir.

*  *  *

İnsanların ömürleri birer günlük kısımlara bölünmüş; dünyanın, kendi etrafındaki devrini her tamamlayışında, insanların ömür binalarından da bir taş daha düşüyor ve dünyevî ömürleri sonuna biraz daha yaklaşıyor. Onların bu dünyadaki fâni hayatlarında ömürleri ne kadar uzun da olsa, bu dünyada bir gün daha yaşamaları “dünyadaki ölümlerine de bir gün daha yaklaşmaları” değil midir? Hayatı yalnız dünya hayatından ibaretmiş gibi zannedenler; dünya hayatındaki ölümü de “yok olmak ve hiçlik” gibi görenler, bu sebeple daha dünyadayken cehennem hayatı yaşamaya başlamaktadırlar!

*  *  *

Ömrün birer günlük birimleri hangi îman, niyet, gaye ile ve hangi işleri yaparak geçirilirse, ömür de öyle geçirilmiş olmaktadır. Buna göre hayat, içinde yaşanılan günden ibaretmiş gibi görülmeli; ona göre yaşanmalıdır. Dünya hayatındaki zaman, geçirilmeye değil; değerlendirilmeye çalışılmalıdır. Bir saatin akrep ve yelkovanını veya dijital bir saat ise onun saati ve dakikayı gösteren rakamlarını el ile geriye döndürmek mümkündür; fakat insanların gafletle geçen saatlerini, dakikalarını tekrar yaşamak için zamanlarını geri döndürebilmek imkânları bulunmamaktadır… Onun için de, bu dünyada geri dönmemek üzere geçen zamanları israf edilerek tüketilmek yerine, çok kârlı bir âhiret ticaretini kazanmak için dikkatle sarf edilmelidir.

*  *  *

Küçük esnaftan büyük tüccara kadar ticaretle meşgul olanlar, ekseriya her günlerinin akşamında o günkü ticaretlerinin günlük bilançolarını da çıkarmaya ve o günkü ticarî durumlarını öğrenmeye çalışırlar. Her insanın da, en büyük sermayeleri olan “ömür” sermayeleriyle yaptıkları “âhiret ticaretlerinin” bilançolarını günü gününe çıkarmaya; o günkü zararlarına sebep olan yanlış işlerini tesbit edip onlardan pişmanlık göstererek telafi etmeye, müteakip günlerde de aynı hataları yapmamaya çok ihtiyaçları vardır. Aksi halde, “en önemli ticaretleri” olan dünya hayatlarında “en büyük sermayeleri olan ömürlerini” kullanmakta “en büyük iflasla batmak” tehlikeleri vardır.

*  *  *

Sokaklarda topaçla oynayan çocuklar görmesek de, topacın şimşir ağacından yontulmuş koni şeklinde basit bir çocuk oyuncağı olmaktan ötede bize verebileceği çok basit ve kolay anlaşılır ibret derslerini birer emsal olarak hatırlayarak, gördüğümüz eşyaya, yaşadığımız hadiselere “hikmet” nazariyle bakmaya, onlardan Allah’a tahkikî bir şekilde iman etmek için ibret dersleri almaya, böylece Allah’ı ve âhireti “görür gibi” iman etmenin icab ettirdiği vazifeleri büyük bir şevk ve gayret ile yapmaya çalışabiliriz. Bunun neticesinde belki, dünyevî hırsların ve emellerin, yersiz korku ve vesveselerin köleliğine düşmeyebiliriz. Böylece, bize bu dünyada “en mühim imtihanın müddeti” olarak verilmiş ömrümüz, gündüzlerin ve gecelerin ard arda gelişlerinin sayıları kadar döne döne devrini tamamlayıp durunca da, kendimizi fayda vermeyecek bir “son pişmanlık” içinde bulmayabiliriz, İnşâAllah. 

Prof. Dr. Mustafa NUTKU

Okul çağında çocukları bulunan Müslüman ailelerinde okula başlayacak çocuklarının okulla ilgili maddî ve manevî meselelerinin meşguliyeti her ders yılı başında tekerrür etmektedir. Okula giden çocukları olan şuurlu Müslüman ana-babalar, bilhassa dinî tedrisat yapılmayan okullarda yeni bir ders yılına başlanırken, belki her yıl bazı endişeleri hissediyorlardır.

Bilhassa köylerimizde, okullarla ilgili şu iki kısa hüküm cümlesinin çatışmasına çok rastlanır:

“– Okula giden, adam olur.”

……………………………..

“– Okula giden, dinsiz olur.”

* * *

Bu çatışan iki hüküm cümlesinin arasında hakemlik yaparak, bir veya birkaç cümle ile meseleyi doğru bir hükme bağlamak kolay değildir. Zira bilhassa dinî tedrisat yapılmayan bir okula giden ve  tahsilini tamamlayanlar arasında “adam” olanlar da, “dinsiz” olanlar da bulunabilir. Hem, okula gitmeyenler arasında “dinsizler” de çoktur.

Meseleyi teferruatlı bir şekilde düşünmeden basit görüşlülükle “kestirip atmak”, yanlış hüküm vermeye sebep olur.

Hem “adam olmanın” ve “dinini muhafaza edebilmenin” şartları nelerdir ki, bunlar üzerinde bir okulun tesirini doğru olarak tespit edebilelim?

“Adam olmak”, hakikî insaniyetini idrâk etmek ve hakikî insaniyetini yaşamak demektir, bu ise İslâmiyet’le olabilir. Bunu gerçekten verebilen bir okul varsa, oraya giden büyük bir ihtimalle “adam” olur. “Böyle bir okul bulamıyoruz” diye büyük bir müşkülpesentlikle okulları tamamen boykot etmenin ise, doğru olacağı iddia edilemez.

Çünkü okulların verebileceği çok şeyler olabilir. İslâmî yaşayıştan taviz vermemek şartıyla bunlardan istifade etmek, aklıselimin icabıdır. Hem de her meslekten dindar ve ahlâklı kişilere İslâm cemiyetlerinin de büyük ihtiyaçları vardır ve o mesleklerle ilgili bilgileri öğrenmek, İslâm dininde “farz-ı kifaye”dir, Müslüman doktor, Müslüman mühendis, Müslüman eczacı, Müslüman hukukçu, Müslüman iktisatçı, Müslüman öğretmen, vd’nin yetişebilmesi için, bilhassa büyük bir insan cemiyetindeki bazı Müslümanların bu mesleklerle ilgili eğitim veren okullara devamları ve mezun olmaları icap etmektedir. 

*  *  *  

Acaba, “Okula giden dinsiz olur.” iddiasının gerçeklik derecesi nedir?

Maalesef, mevcut maarif sistemimiz yıllardır birçok bakımlardan islâh edilmeye  ihtiyaç göstermektedir. Bu sebeple, bilhassa ailelerinden ve onun çevresindeki muhitlerinden iyi bir dinî terbiye almayan, dinî tedrisat da yapılmayan bir okulun öğrenciliği için uzak yerlere gidip oralarda iyi bir okul ve muhit içine giremeyenler arasında, “İslâm dininden çıkmak” halini  gösterenlere de maalesef rastlanabilmektedir. Bu şekilde okula gittikten sonra “dinsiz” olmak, “Dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olmak” ata sözümüzün en kötü misallerinden biridir. Bir insan için bu, en kötü bir âkibettir!

 *  *  *

Fenden ve felsefeden gelen dehşetli dinsizlik cereyanlarının İslâm imanının  esaslarına devamlı olarak hücumda bulunduğu bir zamanda yaşıyoruz. Köyde, tarlası ile veya hayvanları ile meşgul olan Müslümanlar bu dehşetli iman-küfür savaşının ileri saflarından bir derecede uzak sayılabilirler; bu sebeble de “İslâm imanı ile onu inkârın (küfrün) savaşından” onların bizzat alabilecekleri yaralar, zararlar ve kayıplar şehir hayatı içindekilere nispeten daha az olabilir ve onlar bu savaşın geri saflarında olmakla bir derecede mahfuz sayılabilirler. Bu manevî savaşın en ileri saflarından biri, belki bütün saflarından da ileride olanı ise, dinî tedrisat yapılmayan okullardır. Dinî tedrisat yapılmayan okullarda İslâm dinini hedef alan küfür (İslâm dinini inkârcılık), çeşitli vesilelerle, çeşitli silahlar ve üniformalar kuşanmış halde ve çeşitli şekillerde, İslâm’ın iman esaslarına saldırır.

*  *  * 

Dinî tedrisat yapılmayan bir okula gittikten sonra evladının değiştiğini, İslâmî inançlarının zayıfladığını, günde beş vakit  namaz kılmayı terk ettiğini, İslâm dininin emir ve yasaklarını tenkide cür’et ettiğini söyleyerek evlatlarının o okullara gittikten sonra onlarda meydana gelen çok yanlış bazı hallerinden şikayet edenler ve bundan sonra da şikayet etmeleri çok muhtemel olan anneler ve babalar, evlatlarını dinî tedrisat yapılmayan okullardaki “manevî savaş” alanına onların “aile içi eğitimini” gerekli ve yeterli şekilde vermeye çalışmadan gönderirlerse, onların o okullarda “manevî yaralar” almaları ve o “manevî yaraları” tedavi edilmez ve iyileştirilmezse de “manevî ölümleri” ile dünya imtihanlarını kaybetmeleri, büyük bir ihtimal dahilindedir

*  *  *

Çünkü dinî tedrisat yapılmayan okullardaki “manevî düşman” bazen “Darwinizm” olur; öğrencilerini Hz. Âdem (a.s.) ile beraber bütün peygamberler silsilesi ile birlikte “kendi insaniyetini” de inkâr ettirmeye (!) ve kendi emsalini insan görünüşünde fakat “konuşan hayvan” gibi görmeye kadar varan bir hale  düşürmeye çalışır!

Bazen de, o “manevî düşman”, “ilericilik” ve “medeniyetçilik” kisveleriyle “manevî saldırılar” yaparak, “bizi İslamiyet’e bağlılığın geri bıraktığını, ‘çağdaş milletler seviyesine ulaşmak için’ İslâmiyetten uzaklaşmamız gerektiğini” (Hâşâ), gençlerin kalbine “manevî bir bıçak” gibi saplayarak, ondaki İslâmiyet’i söküp atmağa çalışır!

Okullardaki manevî düşman bazen “tabiata ulûhiyet vererek”, bazen “herşeyi tesadüflere bağlayarak”; bizi yaratan ve yaşatan ve bu “dünya imtihanını” kazanacaklara “ebedî cennet ve ondan bin misli kadar daha büyük Rü’yetullah (cennette Allah’ı görmek) saadetleri vereceğini vaad eden “Allah’ın bazen Hâlıkiyetinin, bazen Rezzakiyetinin, bazen Kayyumiyetinin ve bazen de diğer Esma-i Hüsnâsının bu kâinatta ve bu kâinat içinde bilhassa dünyada görünen tecellilerini yok saymaya ve yok saydırmaya  çalışarak”, çok dehşetli mânevî taarruzlarını da yapar!

*  *  *  

Allah korusun! Memleketimizde “unumî bir bir seferberlik” ile “maddî bir harb” olsa, oğlu o harbe gidenler ne kadar endişeler ve meraklar içinde kalırlar!

Halbuki öyle harbler, niyetinde ve yaptığı işte  İslâm imanı ve onunla ilgili amel-i  olan askerler için “şehitlik” veya “gazilik” sıfatlarının kazanılmasına vesiledir. Şehitler erken veya geç, mutlaka terk edecekleri bu dünya hayatlarını İslâm imanlarıyla Allah için yaptıkları bir savaşta kaybederek âhiret âlemine giderler fakat âhirete gittikten sonra orada, dünyadakinden çok daha iyi ve hem de ebedî bir hayata kavuşurlar. “Manevî harpte kaybedenler ve ölenlerin” , Allah’a ve O’nun gönderdiği İslâm’a imanlarını ve bağlılıklarını kaybetmeleri -bir gün mutlaka ölüp terk edecekleri- bu dünyada muvakkaten bir müddet daha yaşamaları; fakat dünyevî ölümlerinden sonra başlayacak olan ebedî âhiret hayatlarında cehennem azabına müstahak olmalarını netice verebilecek  çok korkunç bir âkibettir!.

Bu “manevî savaşta” mağlup olmamak, yara almamak, telef olmamak için icab edenler: Allah’a tahkikî imanı kazanmaya çalışmak; O’nun emirlerine uyarak yasaklarından sakınmak ve bu dünya hayatlarının sonuna kadar o şekilde yaşamaya ihlâs ile devam etmektir. Okula gidenler de, ancak bu şekilde “Adam” olurlar!

Evlâdının dünyevî istikbalini her şeyin üstünde tutan, “Aman, okusun da…” ile başlayan “yanlış hoşgörü ve tâviz” cümlesiyle, ergenlik yaşını geçmiş olan çocuklarının günde beş vakit namazlarını ihmallerine, onların İslâm dininin emir ve yasaklarına karşı kayıtsızlıklarına karşı pasif bir durum gösteren anneler ve babalar: “Oğlum (veya kızım) ‘falan’ mektepte okuyor…” diyerek çevresindekilere karşı övünmek(!) gayretiyle içine düştükleri hatalı durumu mutlaka fark etmelidirler. O şekildeki öğrencilikle okula gidenler, belki “falan’ veya ‘filân’ mektepten mezun olurlar”, ama bunun yanında belki de hakikî manâda “adam” olmazlar!

*  *  *  

Maalesef yıllardır devam ettiği gibi halen de, maarif sistemimiz -çok az sayıdaki bazı istisnaları hariç- okullarda dinî ve fennî ilimleri birlikte ve birbirleriyle mecz ederek vermiyor. Öğrenciler, ailelerinden ve okul dışındaki İslâmî kaynaklardan alabildikleri dinî bilgileri varsa, onları okulda aldıkları bilgilerle bir arada telif edebilmekte, anlamakta ve hazmetmekte ekseriya güçlük çekiyorlar. Öğrencilere okullarda bazen, ya dinî inançlarını ya da okulda kendilerine öğretilenleri esas kabul edip, sanki “biri için diğerini inkâr etmek” (?) zarureti varmış gibi dersler veriliyor! Dindar öğretmenlerin bulunduğu okullar, tabii ki bahsimizden hariçtir.

İnsanlar için teneffüsle aldıkları temiz havadaki oksijenden de çok daha fazla önemli olan İslâmiyet’in iman esaslarının alınmasını zorlaştıran, bazı okullardaki bu “manevî kirliliğin” mahiyeti ve sebebi üzerinde önemle durmak ve ona karşı koruyucu tedbirler geliştirip uygulamak gerekiyor. Bu yapılıncaya kadar ve hattâ yapıldıktan sonra da bilhassa dinî tedrisat yapılmayan okulların talebelerine ve onların ailelerine düşen iş ve vazife -o okulları boykot etmek yerine- okul dışı zamanlarını değerlendiren faydalı dinî programlarla, o okul  eğitiminin boşluklarını ve yanlışlarını en iyi şekilde telafi etmeğe çalışmaktır. 

*  *  *  

İnsanlar bu dünyaya sadece “dünyevî istikballerini kazanmak”; bunun için de doktor, mühendis, avukat, vd olmak için gelmemiş olduklarından, dinî tedrisat yapılmayan okulların öğrencileri ve onların velileri sadece  “dünyevî istikbali kazanabilmek programı” uygulamağa çalışmakla kalmayarak, “ebedî hayatı, ebedî uhrevî istikbali de kazandırabilecek bir programı” uygulamaya çalışmayı da asla ihmal etmemelidirler!