Peygamberimiz bir sözünde “Din nasihattan ibarettir”buyurmuştur.Peygamberimizin yaşadığı zamandan günümüze kadar nasihat konusu üzerinde önemle durulmuş, gerek yazılı gerekse sözlü olarak bir çok eser ortaya konulmuştur.Bir çok alimimiz arasında nasihat adıyla başlı başına kitap yazanlar olduğu gibi,yazdıkları kitaplar içinde bir çok nasihatlarda bulunanlar da vardır.Nasihat kitapları arasında özellikle çocuklar için yazılanlar olduğu gibi devlet adamları içinde yazılanları vardır.Bu nasihat kitaplarından bazıları şunlardır:

*Pendname (öğüt kitabı),Feridüddin Attar

*Kutadgu Bilik (Mutluluk Bilgisi),Yusuf Has Hacip

*Atabetü’l-Hahayık (hakikatların eşiği),Edip Ahmed Yükneki

*Adab-ül Mürid (Genç Müslümana öğütler),Muhyiddin-i Arabi

*El Munkızü Mined Dalal (Dalaletten Kurtuluş),İmam Gazali

*Eyyühel Veled (Çocuklara Öğütler),İmam Gazali

*Öğütler Kitabı,İmam Gazali

*Mevlana’dan Altın öğütler

*Siyasetname,Nizamül Mülk

*Nasihatname,Akşemseddin

*Hastalar Risalesi,Bediüzzaman Said Nursi

*Nasihatname,Osman Hulusi Efendi

Bu yazıda Pendname üzerinde durmak istiyoruz.Pendname,Mevlana’nın da hocalarından biri olan Feridüddin Attar(öl.1221) tarafından yazılmıştır.Mesnevi tarzında yazılan bu eser,Osmanlılar zamanında ,okullarda ders kitabı olarakta okutulmuştur.İçerisinde bir çok öğüt yer almaktadır.İşte o öğütlerden bazıları:

“Dört şey büyüklüğe delildir.İlme hesapsız saygı göstermek,halka doğru cevap vermek,ilim ve akıl sahiplerini değerli görmek. Halka tatlı dilli olmak, Ekşi yüzlü acı sözlü kimselerden dostları yüz çevirirler. Düşmandan sakınmayan sonunda ondan cefa görür. Dostlar arasında neşeli yaşa ve düşmandan uzak dur. Hak yolunu tut, dedikoduya bakma.

“Ey oğul!Kalk uyanki yarın çok uyuyacaksın.kendinden haberin varsa uyan demeden önce yerinden fırla. Bu alçak dünyaya gönül bağlamak hatadır. Gönlünü bu bayağı dünyaya ne bağlıyorsun? Burada ebedi kalacak değilsin ki. Ey zavallı! Dışını süslemeye bakma.”

“ Esenliği arıyorsan onu dört şeyde bulabilirsin: Emniyette olmak, aile saadeti, vücut sağlığı ve feragattir.”

“ Gönül alçaklığı yüzünden toprak insan olur.Ateş,dik başlılıkla sönüp gider.İblis kibrinden dolayı çürüdü. Adem (as) tövbesi yüzünden makbul oldu. Dane, toprağa düştüğü için el üstünde tutulur, başak, baş çektiği için ayak altında ezilir.”

“İçindeki katkıları at da altın gibi saf ol.Toprak olmadan önce toprak gibi alçakgönüllü ol.Hırsı bırak da kanaate alış. Ölümünü düşün de daima dostlarla düşüp kalkmaya bak, düşman yüzü hiç görme.”

“Beş şey ömrü kısaltır: İhtiyarlıkta muhtaçlık, gariplik, uzun hastalık, ölülere bakmak, düşman korkusu.”

“Ayakta su dökmek hem fakirlik,hem de keder ve ihtiyarlık getirir.Gusletmeden bir şey yemek çirkin düşer. Allah’tan nimet bekliyorsan ekmek kırıntılarını ayak altına atma. Gece evini süpürme, süprüntüyü de kapı ardında bırakma.”

“ Git hısım ve akrabalarını ara, onları ziyaret et ki ömrün artsın. Yakınlarından alakayı kesenin ömrünün bereketi kaçar. Kötü bile olsalar onlardan alakayı kesme..”

“Dört şeyi dört şeyden temizle.Kalbini kıskançlıktan,dilini yalan ve gıybetten,gidişini riyadan ve karnını haramdan… O zaman tam imanlı kişi olursun. Böylece şerefli insan olursun. Haramdan çekilmeyenin ruhu yücelmez.”

“ Yüksek adam olmak istiyorsan kendine rahat kapısını kapat.Cennet kapısı ancak dünyada rahat kapısını kapatanlara açılır. Alemde Hak’tan başka bir şeye güvenen kimseden daha şaşkın kim olabilir.”

“Gönül inciten bir kimsenin cezâsı sonunda ağlamaktır. Ey oğul: Gönül incitmeye heves etme. Allah’ından hoşnutsuzluk kazanma. Îtibar bulmak istersen halkın adını iyilikten başka bir şeyle anma. İyiliğe gücün yetmezse kötülük yapma, kendi kendine sayısız sitemler etme. Git halkın gıybetinden dilini tut ki, bir gün elini ayağını bağlanmış görmeyesin.Dilini gıybetten korumayan kimse, Tanrı cezâsından kurtulmuş değildir.”

Yazan: Nizamettin Yıldız