Bir Danimarka atasözü; “Sağır bir kocayla, kör bir kadın ne mutlu bir çifttir” der. Evlilikte mutluluk ve huzur için, erkeklerin bazı şeyleri duymaması, kadınların da bazı şeyleri görmemesi gereklidir. Bir Üniversitede 420 çift üzerinde yapılan araştırma da tartışma sırasında birbirlerini eleştiren, iğneleyici ifadeler kullanan ve aşağılayan çiftlerin psikolojik yaralarının, ortalama %40 oranında daha geç iyileştiği ortaya konmuştur.
İngiliz Kraliyet Akademisi’nce yapılan bir araştırma da, bunu destekler mahiyettedir. Birbirini rencide edici konuşmalar yapan eşlerin, bağışıklık sistemlerinin zafiyete uğradığı ve bu tip eşlerin daha sık nezle oldukları gözlenmiştir.
Erkekler genellikle “rapor verme”, kadınlar ise “dostluk kurma” şeklinde bir konuşma tercih ediyorlar. Her iki konuşma şeklinde amaçlar çok farklıdır. Kadınlar ilişki kurmak ve geliştirmek istemekteyken, erkekler genellikle olayları ortaya çıkarmak veya problem çözmeye odaklanmaktadır. Bu yüzden kadınların konuşması erkeklere nazaran daha içten ve uzun olur. Çünkü amacı dostluk kurmaktır ve dostluklar çar çabuk kurulmaz.
Aile içinde konuşma kalitemizi yükseltmeden önce, bu stil farklılıklarını bilmeli ve ona göre davranmalıyız. Eşimizle daha uzun süre konuşmak, sözünü kesmeden konuşmasını bitirmesine izin vermek ve yargılamadan, sorduğumuz destekleyici sorularla onun daha fazla konuşmasını sağlamak, konuşma kalitesine ulaşmada çok büyük bir destekçimiz olacaktır. Ayrılan çiftlerin çoğu ayrılık sebeplerinin konuşma kalitesini yakalayamama olduğunu söylüyor.
“Eşlerin uyumu özellikle konuşma sürecinde başlar. Konuşma eşler arası iletişimin rot balans ayarıdır. Bir ilişkinin yürüyüp yürümeyeceği konuşma kalitesinden belli olur.”
Kadınların erkeklerde en çok yakındıkları konu: Onların kendilerini dinlemedikleri şeklinde dile getirilir. Evlilik öncesinde çiftlerin birbirini dinleme kapasitesi yüz üzerinden bindir. Ama evlendikten sonra, birbirini dinlemez hale gelmeleri için birkaç ay geçmesi yeterli olur. Bunun sebebi, eşlerin birbirine değer vermemesi, birbirini önemsememesi ve birbirinin fikrine güvenmemesidir. Evlilikten sonra büyük bir mücadele başlar. Bu “sen sus ben konuşayım.” Ve her konuşanı susturup lafı ağzına tıkama mücadelesidir.
İş yerinde binlerce dert dinleyip, evin birkaç derdini kulak arkası yapmak pek de adaletli bir davranış değildir. Ama para karşılığı hastalarını dinleyen psikolog arkadaşların birçoğunun, eşlerini dinlemediklerini biliyorum. Bu yüzden eşlerden birinin bir gün muayenehaneye randevulu bir hasta gibi gelip vizite ücretini ödeyerek iki saat eşinin onu dinlemesini istediğinde çok şaşırmamıştım.
Erkekler ya dinlemezler ya da bir süre dinledikten sonra kadının niye rahatsız olduğunu saptayarak, kendinden emin bir şekilde “Bay Tamirci” şapkasını giyerek soruna bir çözüm bulma yoluna giderler. Oysa kadın çözüm değil, yalnızca dinlenilmek ya da empati ister. Ne yazık ki erkekler yalnızca “hı, hı” deyip, dinlemeyi bilmiyor ya da beceremiyorlar. İnanmazsanız bir sorunu erkek arkadaşınıza anlatın, hemen size güzel bir çözüm bulacaklardır. Erkek eve geliyor, karısı iş yaşantısı ile ilgili bir konuya ilişkin endişelerini dile getiriyor. Erkek hemen bir çözüm yolu öneriyor. Kadın hayal kırıklığına uğruyor; çünkü ana mesaj duyulmadı. Erkek hayal kırıklığına uğruyor, çünkü harika önerisi ciddiye alınmadı. Erkeklerin eşlerini mutlu etmelerinin yolu onları dinleme konusunda ustalaşmalarından geçer. Evet dinleme bir sanattır. Bir kadını dinleme sanatı sorunlarını çözümlemeyi ya da onlara nasihat etmeyi içermez. Kendini bu konuda geliştiren erkek eşini dinlerken ona çözüm getirmez, ona anlayış ve yakınlık gösterir. Eşi kendisine sinirlendiği zaman erkek, kadının onun ne kadar iyi biri olduğunu geçici bir süre unuttuğunu bilmelidir. Kadının bunu hatırlamak için dinlenilmeye ihtiyacı vardır. İşte o zaman kadın erkeğe hak ettiği anlayış ve takdiri gösterecektir.
Erkeklerin kadınlarda en çok yakındıkları konu: Kadınların kendilerini değiştirmeye çalışıyor olmalarıdır. Kadın sevince partnerine yardım etme yönünde bir sorumluluk hisseder. Cinsiyetine özgü içgüdüsel bir davranışla çeşitli öneriler aracılığıyla erkeği “beslediğini” zannederken “kontrol edildiği” duygusuna kapılır. Aynı kelimeyi kullandıklarında bile aynı anlamda kullanmazlar. İfade de kadınlar bazı metaforlar kullanıp genellemeler yaptığında erkekler küsüyor, eleştirildiğini düşünüyor ve kabuklarına çekiliyorlar. Ne var ki kadınlar söylediklerinin yeterince duyulduğunu düşünmediklerinden söylemlerini tekrarlayarak erkeklerin içine çekildikleri kabuğa girmek istiyorlar. Bu da zaman zaman erkeklerin içine girdikleri kabuktan atılmalarına sebep oluyor. Erkekler eleştiri ya da eleştiri gibi algıladıkları sözlere aşırı hassaslar. Çünkü her eleştiri erkekler tarafından “yetersizsin” şeklinde algılanıyor. Yetersizlikse erkeklerin en hassas oldukları konulardan biri. Bir kadın mutsuz olduğu zaman, erkek başarısız olduğunu düşünür ve zamanla eşini tatmin etme isteğini kaybeder.
Bazı kadın ve erkek farklılıkları diğerlerinden daha da belirgin. Erkekler tuvalete çoğu kez yalnız gider. Siz hiç bir erkeğin tuvalete giderken erkek arkadaşına “Ben tuvalete gidiyorum, sen de benimle gelir misin?” dediğini duydunuz mu? Erkekler tuvalete yalnız giderler. Tuvalet ihtiyacını gidermek için. Oysa kadınlar için tuvaletler bir terapi odası ya da sosyalleşme ortamı olabilir. Hatta bazen bir birini tanımayan iki kadın tuvalette yaşam boyu sürecek bir arkadaşlığın zeminini oluşturarak tuvaletten çıkabilirler.
John Gray, erkekleri Marslılar, kadınları Venüslüler olarak tanımlar. “Erkekler Mars’tan, Kadınlar Venüs’ten” adlı kitabında her iki cinsiyetin ayrı gezegenlerden geldiklerini ve bu nedenle aynı dili konuşmadıklarını ve birbirlerini anlamakta zorluk çektiklerinden söz eder. Marslılar (Erkekler); güce, rekabete ve başarıya önem verirken, Venüslüler (Kadınlar), sevgiye, iletişime ve ilişkiye önem verirler. Marslılar iletişimi bilgi verme amacına yönelik kullanırken, Venüslüler etkileşim ve empati amacıyla iletişim kurarlar. Erkekler insanlar yerine olayları (iş hayatı, spor, yemek, bilgisayar, araba gibi) konuşurlarken, kadınlar bilgi almak ve ilişki kurabilmek gibi amaçlarla insanlarla konuşmayı tercih ederler. Belki bu yüzden adları dedikoducuya çıkmaktadır. Farkı duygusal gereksinmelerinin olduğunu fark etmeyen kadın ve erkek ilişkiye ancak kendi bildiklerini katabildiklerinden bazen ilişkilerinde tatmin olamazlar. Böylelikle her iki cinsiyet de gereksinim duyduğu destek ve anlayışı eninde sonunda kendi hemcinslerinde bulabilmektedirler.
Kadın; erkek istemeden öneride bulunursa bu, erkekte güçsüzlük ve beceriksizlik duygusu uyandırır. Bir erkekte ne yapacağını bilmediği duygusunu uyandıran bir kadın, erkeği anlamıyor demektir. “Bir kadın erkeğe kendisini iyi ve yeterli hissettirir, “Kontrol bende” duygusunu yaşatırsa o erkeğe çok şey yaptırabilir.”
Kadının psikolojik ihtiyacı ise, eşinin onun sorunlarına çözüm bulması değil onu dinlemesidir. Erkeklerin yaptıkları en büyük hata sorunu konuşurken hemen çözmek zorundaymış gibi davranmalarıdır. Oysa kadın için düşüncelerinin paylaşılması ve yakınlaşmak, çözümden daha önemlidir. Kadının duygularını anlamaya çalışan erkeğin, onu anlamasa da dinlemesi yerlidir. Böyle davranmayı başarabilen erkek, karısının kendisini nasıl takdir ettiğini hayretle görecektir.
Üzüntü anında kadının ve erkeğin beyinleri farklı çalışır: Kadın üzüldüğünde sorunlardan bahsederek kendini rahatlatır. Erkek çok konuştuğunu söylediğinde ise kadın ihmal edildiğini düşünür. Erkek ise üzüntü anında sessizleşir, kabuğuna çekilir, konuşmak yerine düşünmeyi tercih eder. Bir çözüm bulduğunda sessizliğini bozar. Kabuğuna çekilme; televizyon seyretme, gazete okuma şeklinde olabilir. Bu arada kadın kendisinin dinlenmediğini sanır.
Erkeğin ve kadının motive olma şekilleri bile farklıdır: Erkeğin psikolojik ihtiyacı, kendisine ihtiyaç duyulmasıdır. Kendisine ihtiyaç duyulduğunu hissettiğinde enerjisi artar, güçlenir ve harekete geçer. Kadın ise sevilip değerli olma duygusu taşıdığında güçlenir. Varlığına ihtiyaç duyulduğunu hissedememek, erkek için ağır ağır ölmek demektir. Sevilmemek de aynı şekilde kadını yıpratır.
Bütün gün okuma yazma analiz etme ve düşünme gibi, ağırlıklı sol beyin etkinliklerini kullanarak çalışmış olan bir erkek evine gelir. Evde ki eşi de bütün gününü çalışmakla geçirmiştir, ama ütü, temizlik, yemek pişirmek gibi sağ beyin etkinlikleriyle uğraşmıştır.
İşinden dönen eşte her iş adamı gibi eve gelince bir koltuğa gömülüp beyninin sol yanını dinlendirmek ister; gününü ev işleriyle geçirmiş olan eşi ise beyninin sağ yarısını dinlendirirken konuşarak görüş alışverişinde bulunarak beyninin sol yanını çalıştırmak ister. İsteklerin uyumsuzluğu çoğu kez bir ağız dalaşına kadar gider. Dışarıda çalışıp eve dönen eş öteki eşi dırdır ederek rahatını kaçırmakla suçlarken evdeki eş de onu anlayışsızlıkla ve konuşulmaz biri olmakla suçlar.
Erkek gün boyu çalıştığı için strese girebilir ama eve geldiğinde eşi mutluysa erkekte kendini tatmin olmuş hisseder. Çalışmalarının, yorgunluğunun sonunda eşi tarafından takdir edildiği için stresi azalır. Çünkü kadının mutluluğu erkeğin stresle dolu gününü temizleyen bir sağanak gibidir.
Oysa gün boyu çalışmış yorulmuş ve strese girmiş bir kadın evine, gayet mutlu olan eşinin yanına döndüğü zaman bu durun onun gününü değerli kılmaz. Kadının çok çalışmasını erkeğin takdir etmesi tabiî ki güzeldir ama bu durum kadının huzursuzluğunu gidermeye yetmez. Çünkü kadınlar erkeklerin onları takdir etmeye başlamadan önce onlar tarafından iletişim kurulmasını ve onlar tarafından desteklenilmelerini isterler.
Erkekler takdir edilmeye can atarlar çünkü bu onların erkek yanlarını destekler. Kadınlar iletişim kurmaya can atarlar çünkü bu onların kadınlık yanlarını destekler. Erkeklerin takdir edilmeye, kadınlarınsa iletişim kurmaya can attıklarını anlamak, kadın erkek arasındaki uyumsuzlukların PIN kodunu çözmede ilk temel kuraldır.
Erkekler kadınların duygularını etkili bir biçimde nasıl destekleyeceklerini pek bilmezler. Bir kadın duygularından söz etmeye başlayınca, erkek kadının sorunlarının çözümünde ondan yardım istediğini sanır ve ona içgüdüsel olarak ya yardım teklifinde bulunur ya da öğüt verir. Aksi durumda erkek bu sorunun çözümüne katkıda bulunmadığı için huzursuz olur. Oysa bu durumda olan kadının, sorunun çözümünden çok o sorunun yol açtığı duygular hakkında konuşmaya ihtiyacı vardır. Aslında bir erkek karşısındaki kadını sadece dinleyerek onun canını sıkan problemi ona unutturabilir ve kendisinin ne harika bir erkek olduğu düşüncesini ona sağlatabilir.
Erkeklerin rahatlama mekanizmaları ile kadınlarınki arasında da fark vardır: Erkekler stres anında eyleme geçerek, kadınlar konuşarak rahatlarlar. Erkeklerin stres anında aşağı-yukarı gezinmesinin (volta atmasının) nedeni budur. Ayrıca erkek ve kadınların stresle başa çıkmalarında ki temel mekanizma şudur; Erkekler sorunları çözerek, kadınlarsa ilişkileri paylaşarak stresle başa çıkmaya çalışırlar.
Konuşma becerileri yönünden tamamen farklıdırlar: Stresli dönemlerde kadın, partnerinin kendisi ile konuşmasını bir ödül gibi algılarken, partneri ile konuşmayı zaman kaybı olarak görebiliyor. Diğer taraftan kadınların konuşurken aynı anda başka işleri rahatlıkla yapabilmeleri yalnızca sağ beyin yarım küresinin gelişmesiyle ilgili değil aynı zamanda konuşmayı kontrol eden özgül merkezlerin varlığıyla da ilgilidir. Konuşma sırasında bu merkezler devreye girerken diğer bölgeler farklı işlevlerini aynı anda yürütebilmektedir. Belki bu nedenle kadınlar konuşmanın yanı sıra başka bir işi de birlikte yapabiliyorlar. Oysa erkeklerin konuşma ile ilgili merkezleri daha küçük hem de kadınlarda ki kadar özgül değildir.
Sevilmeme korkuları bile farklıdır: Erkekler hatalarını kabul etmek istemiyorlar çünkü eşlerinin hatalarına rağmen kendilerini sevebileceklerine inanmıyorlar. Oysa erkekler yanlışlarını kabul ettiğinde, kadınlar onları daha çok sevebiliyor. Bazı erkekler eşlerinin ihtiyaçlarını yeterince karşılayamadıkları için onların kendilerini terk etmelerinden korkuyorlar. “Ne yapsam onu mutlu edemiyorum” şeklinde söylenen sözler bu korkunun ürünü. Ne var ki kadınlar erkekleri çoğu kez vermedikleri şeyler için değil göremedikleri ve gösteremedikleri şeyler için terk ediyorlar.
Sadakatsizliğe tepkileri çok farklıdır: Kadınlar acılarına rağmen ilişkiyi sürdürmeye çalışırken, erkekler sırtlarını dönüp gitme eğiliminde olurlar. Kadınlar sadakatsizlikle karşı karşıya kaldıklarında depresyon yaşarken, erkekler öfke yaşarlar. Sadakatsizlik yapan kadın, Hayatımın en önemli ilişkisini kaybettim” diye düşünürken, sadakatsizliğe uğrayan erkek, “O adamı da senide öldüreceğim” şeklinde tepki verir. “Kadınlar sadakatsizliğe uğradığında kendilerini bir eş olarak yetersiz bulurken, erkekler kendilerini cinsel olarak yetersiz bulurlar.” Başka bir deyişle kadın “Eşimi yeterince mutlu edemedim herhalde” diye düşünürken, erkekler “O adam eşimi cinsel olarak benden daha çok tatmin ediyor olmalı” şeklinde düşünebilmektedir.
Alışveriş bağlamında da farklıdırlar: Kadınlar için alışveriş tıpkı iletişim gibi bazen belirli bir amaca yönelik olmaksızın saatlerce sürebilir. Oysa erkekler için alışverişin hedefi ya da hedefleri vardır. Çünkü erkekler enerjik olabilmek için amaç bulmak zorundadırlar. Bir hedefi olmalı ve bu hedefe belirli bir zaman aralığında ulaşılabilmelidir. “Erkeklerin alışverişleri hedefleri iken, kadınlar alışverişin hedefleri olurlar.” Kadınlarda odaklı bir alışveriş yalnızca acil durumlarda yapılır. Dar zamanlarda bile kadınlar vitrinlere bakarak hafta sonu yapacağı alışverişle ilgili hayaller kurabilir. Ayrıca kadınlar alışverişe birlikte çıkabilirler. Bir yandan alışveriş yaparken bir yandan da çok farklı konularda sohbet edip eğlenebilirler. Dolayısıyla bir şey satın almasalar bile evlerine hoş anılar geçirmiş olarak dönebilirler. Erkek için bu mümkün değildir. Zaman sınırı olmadan alışverişe çıkmak ve eli boş dönmek onu sınıfta bırakır.
Özetle “alışveriş erkek için stres, kadın için stresle mücadele yöntemi gibidir.”
Hediye alma ve verme bağlamında bile farklıdırlar: Erkeklere hediye vermek kolaydır. Ne alırsan al memnun olacaklardır. Hangi parfümü kullandığını biliyorsan kadınlara da hediye almak zor değildir. Ancak eğer hediye olarak bir giyim eşyası seçmişsen dikkatli olman gerekir. Yanlış ebat önemli sorunlar oluşturabilir. Hatta ister küçük ister büyük olsun yaşayacağın sorun kaçınılmazdır. Her iki ebatta da “Bana bir şey mi ima etmeye çalışıyorsun” diyebilir.
Sosyal ve aile içi rolleri tamamen farklıdır: Kadınlar halen, besleyen-bakım veren rolündedirler. Erkek ise temelde güç ve başarı kazanmaya yönelik olarak işlev görürken, güç ve başarıyı elde ettikleri ile orantılı algılamaktadırlar. Belki de bu nedenle kadın, “Bana zaman ayırmıyorsun” diye yakındığında erkek, “Bu kadar çalışmak bana zevk mi veriyor zannediyorsun? Daha iyi yaşayabilmenizi sağlamak için, senin ve çocuklarımızın geleceği için çalışıyorum?” diyerek yanıt vermektedir. Oysa kadının istediği daha çok şeyin sahibi olmak değil, yalnızca daha çok zamanı birlikte geçirmektir.
Terapilere uygunluk yönünden de farklıdırlar: Farklılıkların eş terapileri ve aile danışmanlığı yönünden de önemi büyüktür. Erkek, iletişimin nesnel biçimini kullanıp vurguyu, sorun çözme üzerine yaparken; kadın, iletişimin öznel biçimini kullanıp vurguyu, duygular aracılığı ile sağlanan empati üzerine yapar. Bu nedenle psikoterapötik yaklaşımlar kadınların iletişim biçimleri ile daha uyumlu olmaktadır. Belki de bu nedenle erkekler danışma almaya gitmemeyi tercih ederler. Erkek sorun çözme üzerine vurgu yaptığından sorunu en iyi kendisinin çözeceğini düşünmektedir. Sorunun nasıl çözüleceğini bildiğine göre gittiği terapist ona nasıl yardım edecektir? “Bildiğinden emin olan birine yeni bir şey öğretmek güç olacaktır.”
Aslında tüm bu sayılan sebeplerin iletişime veya iletişim eksikliğine dayandığını görüyoruz. Örnek mi?
Eve geldiğinizde burnunuza yanık yemek kokusu geldiğinde ne yapıyorsunuz? İlk tepkiniz bir soruyla olmalı. Ama her sorunuz bir tepki olmak zorunda değil. Bir olayla karşılaştığınızda, iletişimin ilk adımını güzel bir soru sorarak atabilirsiniz. Ama iletişim, sorduğunuz soru, tepki sorusu değilse başlar.
“Yine yaktın yemeği değil mi?”
“Kim bilir hangi diziye daldın?”
“Sen benim bu parayı hangi zorluklarla kazandığımı biliyor musun?”
Aslında bu olaydan dolayı eşinizde üzgündür. Tabi evinizde sizi batırmak için özel bir görevle sizinle evlenmiş bir casus yoksa. Hiç kimse bin bir özenle yaptığı yemeği sonunda yakmaz. Bir kere size kıysa kendi emeğine kıymaz.
Bunu deneyin bir seferliğine.
Bir Pazar günü alışveriş listesi yapın, Pazar’a gidin, yemek malzemesi alın. Bin bir zahmetle eve getirin, yıkayın, kesin, doğrayın. Tencereye sırayla koyun, pişirin. Ama tam yemek pişerken, ocaktan almayın. Yemeğin dibinin tutmasını bekleyin. Nasıl bir duygu?
O kadar zahmetle yaptığı, özene bezene hazırladığı bir yemeği, üstelik üstüne onca laf ve azar işitecekse, kim yakar? Yanmıştır kazayla, unutmuştur, fark etmemiştir.
Ama bilin ki, eşinizin üzüntüsü sizinkinin en az iki katıdır. Çünkü sizden iki kat daha fazla emeği, zahmeti, zamanı vardır o yemeğin içinde.
İşte bu yaklaşım tarzımız ve yanlış iletişim teknikleri kullanmamız bazen bir ailenin parçalanmasına kadar gidebilmektedir. Onun içindir ki erkek ve kadının önce kendi özelliklerini sonra eşinin özelliklerini bilmesi mutlu bir evliliği sürdürebilmeleri için şarttır. En azından öğrenmek için çaba sarf etmek zorundadır.
Uzm. Dr. Kenan Taştan / NurNet.Org / Evliliğinizin Kaçıncı Kilometresindesiniz Kitabından Alıntıdır…
