Din görevlilerimiz, dinî tebliğ ve irşad mükellefiyeti bahis konusu olduğunda bazen;

“- Herkes, kendi mesleği neyse onunla meşgul olsun. Nedense, dinî tebliğ ve irşad meselesine karışmak isteyen çok oluyor.”

tarzında şikayet edasıyla konuşmaktadırlar.

Bu sözlerinin haklı tarafı, dinî mevzularda bilgisi yetersiz olan ve usulüne göre tebliği yap(a)mayacak kişilerin bu mevzularda konuşmaması gerektiğidir. Haksız tarafı ise; “Bizden başka hiç kimse dinî meselelerde konuşmasın” tarzındaki bir inhisarcılık ve meslekî taassubta bulunmalarıdır.

Halbuki, dinî meselelerde irşadda bulunmak, sair mesleklerle kıyaslanamaz. Kur’an’da Âl-i İmrân Sûresi-3 ve diğer bazı âyetler, hakkı tebliğ vazifesinin lüzumundan ve öneminden bahsetmektedir. Hadiste de belirtildiği gibi, İslâmiyet’te “ruhbanlık” yoktur, yani “hakkı tebliğ” sadece din görevlilerinin yetkisi, vazifesi ve sorumluluğuyla ilgili bir mevzu değildir. Her Müslüman, İslâm’ı şer’î kaynaklarından iyi öğrenip yaşamak ve en yakınlarından başlayarak başkalarına da usulüyle anlatıp onların da yaşamasını temine çalışmakla mükelleftir. Ancak, dinî mevzularda şer’î kaynaklarla uyumlu olmayan cahilce ve yanlış şekilde konuşmamak şarttır!

İslâm dinini tebliğin, şer’î delillerine uygun ve usulüyle olmak şartıyla, bu zamanda ve bu ülkede yapmak, bugünün Türkiye’sinde sadece Diyanet İşleri Başkanlığı kadrosundakilere mahsus bir vazife olmadığı, Risale-i Nur Külliyâtı’nın Hutbe-i Şâmiye ve Emirdağ Lâhikası adlı eserlerinde de, bu zamanın cihadının “cihad-ı manevî” olduğu, “cihad-ı manevî”nin ise bu zamanda “farz-ı kifaye” bir mükellefiyet olmaktan çıkmış; onu usulüyle yapabilecek tüm Müslümanlar için “farz-ı ayn” dinî bir mükellefiyet olduğu belirtilmektedir.

Dinî irşad görevlilerimiz bunu haksız olarak kabul etmezlerse, 80 milyon nüfuslu Türkiye’de bu hizmetin gereği gibi ve yeterli şekilde yapılmasının mesuliyetini de kendi üzerlerine alıyorlar demektir! O vazifeleri mevzuunda da, içinde bulunulan âhir zamanda “manevî bir seferliği” gerektiren Türkiye’deki şartlarda Diyanet İşleri Başkanlığı kadrosundakiler olarak;

 “-Acaba ülkemizdeki manevî tehlikelerle mücadele ve o tehlikeleri gidermek mesuliyetini tam olarak ifa edebiliyor muyuz, bunun için gerekli dinî irşad için kendimizi tamamen yeterli görüyor muyuz, bunun tüm mesuliyetini üzerimize alabiliyor muyuz?”

sorularını bir nefis muhasebesi ile kendilerine sormaları ve doğru cevabını aramaları gerekir.

Halbuki, Diyanet İşleri Başkanlığı teşkilâtındaki dinî irşad görevlilerimiz, bazı mevzularda dinî irşad ile ilgili olarak söylemeleri gereken her şeyi söyleyememekte, yapmaları gereken her örnek davranışı da yapamamaktadırlar.

“Sandalyede namaz” mevzuunda “Din İşleri Yüksek  Kurulu”, fetvasını altı buçuk yıl önce yayınlamış ve o  fetvasına da internet ortamında kolayca ulaşılabilmesine rağmen, “hakikî mazereti” olmadan ve bu mevzuda yapılan haklı ikazlara uymayan, hattâ tepki bile göstererek bazen kendine has “yetkisizce fetva” vermeye çalışanların çok olması, bu mevzuda hem din görevlilerinin ve hem de diğer Müslümanların, usulüne göre “hakkı tebliğle cihad-ı manevî” vazifesini ihmal etmemelerini ve yapmalarını icab ettirmektedir. Yukarıda linki verilen “Din İşleri Yüksek  Kurulu”nun “Sandalyede Namaz” mevzuunda yedi yıl önce  28.4.2011’de yayınlamış olduğu fetvasının tam metnini dikkatle okuyup, hem ona uymak ve hem de başkalarına ona uymayı tavsiye etmek lâzımdır:

Prof. Dr. Mustafa Nutku

Din İşleri Yüksek Kurulu’nun bu mevzuda yedi yıl önceki fetvası şöyleydi:

“SANDALYEDE NAMAZ

28.4.2011

​            Namaz, kulun Allah’a en çok yakınlık kazandığı bir ibadettir. Bu niteliğinden dolayı Hz. Peygamber (s.a.v) bu ibadeti “en hayırlı amel” (İbn Mâce, Taharet, 4) olarak tanımlamış, kıyamet gününde hesabı sorulacak ilk amelin namaz olacağını bildirmiştir. (Tirmîzî, Salât, 188) Bu sebeple namazın terk edilmesine izin verilmemiş; ima ile de olsa mutlaka kılınması istenmiştir. Hz. Peygamber “Kim namazı kasten terk ederse, Allah’ın himayesi ondan uzak olur.” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, VI. 421) buyurmuştur. 

Namaz ibadetinin rükünlerinin neler olduğu Kur’an ve Sünnette belirtilmiş ve nasıl uygulanacağı da bizzat Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından sözlü ve pratik olarak ortaya konulmuştur. Bu rükünleriftitah tekbiri, kıyam, kıraat, rüku, secde ve ka’de-i âhiredir. Allah Teala “Gönülden boyun eğerek Allah için namaza kalkın” (Bakara, 2/238) “Ey iman edenler, rükû edin, secde edin, rabbinize kulluk edin ve hayır işleyin ki kurtuluşa eresiniz.” (Hac, 22/77) buyurmuştur. Hz. Peygamber (s.a.v.) de; namaz kılmayı öğrettiği bir sahabiye, sonunda nasıl teşehhüd yapacağını gösterdikten sonra “Bunu da yaptığında namazın tamam olur” buyurmuştur. (Tirmîzî, Sünen, Ebvabü’s-Salât, 226)
            Bu rükünlerden her hangi birinin mazeretsiz olarak terk edilmesi halinde namaz sahih olmaz. Ancak dinimizde sorumluluklar, kulun gücüne göre belirlenmiş (Bakara, 2/286); gücü aşan durumlar için kolaylaştırma ilkesi getirilmiştir. (Bakara, 2/185) Namazın rükünlerinden herhangi birini yerine getirmeye engel olan rahatsızlıklar da kolaylaştırma sebebi sayılmıştır. Buna göre;

Namazı normal şekli ile ayakta kılmaya gücü yetmeyen kimse için asıl olan, namazını oturarak kılmaktır. Böyle bir kişi namazını kendi durumuna göre diz çökerek veya bağdaş kurarak yahut ayaklarını yana ya da kıbleye doğru uzatarak kılar. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v.) nasıl namaz kılacağını soran hasta bir sahabiye “Namazını ayakta kıl. Eğer gücün yetmezse oturarak, buna da gücün yetmezse yan üzere kıl.” (Buhari, Taksiru’As-Salat, 19) buyurmuştur. 
           Ayakta durabilen ve yere oturabildiği halde secde edemeyen kimse namaza ayakta başlar, rükûdan sonra yere oturarak secdeleri ima ile yapar.

           Ayakta durabildiği halde oturduktan sonra ayağa kalkamayan kişi namaza ayakta başlar, secdeden sonra namazını oturarak tamamlar.

          Ayakta durmaya ve rükû yapmaya gücü yettiği halde yere oturamayan kimse, namaza ayakta başlar; rükudan sonra secdeyi tabure ve benzeri bir şey üzerine oturarak ima ile eda eder.

          Ayakta durmaya gücü yetmeyen, yere de oturamayan kimse namazı tabure, sandalye ve benzeri bir şey üzerine oturarak rükû ve secdeleri ima ile yerine getirir.

          Kul Rabbine ibadet ederken hem özde samimî olmalı hem de dinin belirlediği şekil şartlarını tam olarak yerine getirmeye özen göstermelidir. Özen ve hassasiyet eksikliğinden dolayı Rabbine karşı sorumlu olacağı bilincinde olmalıdır. Bu sebeple namazını tabure, sandalye ve benzeri şeyler üzerinde kılan mü’minin ileri sürdüğü mazeretleri kendisini vicdanen rahatlatacak boyutta olmalıdır. Namazı aslî şekline uygun olarak kılmaya engel olmayacak hafif bedeni rahatsızlıklar bu konuda meşru mazeret olarak görülmemelidir.

          Öte yandan dinî açıdan zorunlu ve meşru bir sebep bulunmadıkça camilerde sandalyede namaz kılmak, göze hoş gelmeyen bir görüntü ortaya çıkarmakta ve cemaat arasında tartışmalara sebep olmaktadır. Özellikle üzerinde namaz kılmak amacı ile camilerde sıralar halinde sabit oturakların yapılması, cami doku ve kültürüyle bağdaşmamaktadır. Bu sebeple hastalık ve özürlülük gibi herhangi bir rahatsızlığı bulunan kimselerin, zorunlu olmadıkça namazlarını sandalyede değil, yere oturarak kılmaları uygundur.​

Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı”

(https://artvin.diyanet.gov.tr/savsat/Sayfalar/contentdetail.aspx?MenuCategory=Kurumsal&contentid=141)

Bu fetvada ve sonunda da defalarca tekrarlanıp vurgulamada bulunulduğu gibi, “hastalık ve özürlülük gibi herhangi bir rahatsızlığı bulunan kimselerin, zorunlu olmadıkça namazlarını sandalyede değil, yere oturarak kılmaları uygundur.”​ Buna rağmen, camilerimizde yere oturarak namaz kılan “yok” denebilecek kadar az; fakat sandalyede namaz kılanlar ise, ona nisbeten çoktur.

Bazıları şişman oluşlarının hakikî bir mazeret olduğuna kendilerini inandırmış gibi, şişman oldukları için sandalyede namaz kılmaktadırlar. İhtiyarlıktan başka, her hastalığın devasının bulunduğu hadiste bildirilmiş olduğuna göre, şişmanlığının devasını araştırıp uygulamadan onu sandalyede namaz kılmak için “hakikî mazeret” gibi zannetmemeleri herhalde isabetli olur.

“Hakikî zaruret” halleri olmadan sandalyede namaz kılmakta israr ile devam eden mü’minlere  “Namaz mü’minin miracıdır” hadisinden de bahsedilmelidir; Namaz kılan bir insan, kendisini “Allah’ın huzuruna çıkmış” olarak düşünmeli ve namazının rükünlerini hakkını vererek ifa etmelidir.

Âlemlerin Rabbi Allah’ın (c.c.) huzurunda, “hakikî bir mazereti” olmadığı halde namazının rükünlerini yapmaması, onun bu dünyadaki asıl vazifesi olan “Allah’a kulluğu” ile bağdaştırılabilir mi?

Okullarımızda yeni ders yılı 17 Eylül 2018 Pazartesi günü başlayacaktır. Bu vesile ile, ilköğretim yıllarından itibaren okullarımızda ilgili derslerde sadece fizik bilimine çok önemli katkılarıyla bahsedilen Newton’un, İslâm imanına çok yakın dinî şahsiyetine de dikkati çekmekte fayda vardır.

İcat ve keşiflerin peş peşe geldiği dönem kabul edilen 16–19. yüzyıllar arasında, ilmî buluşlarla neredeyse eş zamanlı, şer manâda yeni bir saha ortaya çıkmıştı: “bilim ideolojisi”. Esasen ilmin tabiatıyla zıt bir durum arz eden, bu dogmatik ideolojinin temeli şöyle ifade edilebilir: “bilim; inanç ve imandan ayrı bir kulvardır ve dinle bilim kesinlikle bir çatışma içindedir.”(!)

Buluş, keşif ve icatların, inandırıcılığı ciddi manâda zedelenmiş Hristiyanlığın rahminde şekillenmesiyleirtibatlandırılabilecek bu yaklaşım, zamanla gittikçe daha da giriftleşen bir doktrin ve dogmaya dönüşmüştü. Zaman içerisinde bu dogmatik yaklaşımın aktörleri, iman sahibi olan ve buluş/keşiflerini imanî bakış açısıyla ele almak ve sunmak isteyen sayısız bilim adamını ve düşünürü ya tamamen “yok sayılmağa” mahkûm etmiş veya amansız bir baskıyla onların seslerinin kısılmasına sebep olmuştu. Bugünkü manzara da, bu ideolojinin hâlâ ne derece aktif olduğunu ortaya koymaktadır. Zira bir teoriden başka hiçbir şey olmayan Darwinizm, doğruluğu ispat edilmiş bir bilim dalı gibi savunulmakta, ona karşı çıkanlar bilim dairesinin dışına çıkarılmaya çalışılmaktadır!

Birçok ilmî kaynak tarafından, gelmiş geçmiş bütün bilim insanlarınca, “birinci dereceden bilim adamı” olarak tanıtılan Sir Isaac Newton (1642–1727) da bu dogmatik ideolojinin mağdurları arasındadır. Pek çok kaynakta, fiziğin temel kanunlarından “Gravitasyon Kanunu”nun veya diğer mühim keşiflerinden sadece birinin bile, kendisini dünya çapında bir bilim adamısaymak için kâfi gelebileceği ifade edilmektedir. 24 yaşındayken meşhur Yerçekimi Kanununu keşfeden Newton, 25 yaşında, ölen hocasından boşalan matematik kürsüsüne profesör tayin edilmişti. Çeşitli bilim mevzularındaki inceleme ve keşifleri ile “Royal Society” (Krallık İlimler Akademisi) başkanlığına lâyık görülen ve her yıl yeniden seçilerek hayatının sonuna kadar bu vazifesine devam eden Newton, kraliçe tarafından “Sir” unvanı verilen ilk bilim insanı sıfatını da taşımaktadır. Parlamento üyeliği ve darphane müdürlüğü vazifelerinde de bulunan, Londra’da ikameti için kendisine lüks bir ev tahsis edilen bu bilim insanı, her şeye rağmen alçakgönüllü, çekingen, iffetli ve sade bir hayatı tercih etmiştir. Arkasında bilinen manâda bir vasiyetname bırakmayan ve bekâr olarak vefat eden Newton, muhteşem bir cenaze merasiminin ardından, diğer ünlü İngiliz büyükleri gibi Westminster Katedrali’ne defnedilmişti.

İlköğretim yıllarından itibaren okullarımızda, “büyük bir bilim adamı” olarak tanıtılan Newton’un “dinî ilimler (teoloji) hakkında şimdiye kadar ortaya çıkarılan ve dört milyon kelimeyi bulan yazıları” kendi ülkesinde şuurlu bir gayret ile gizlenegelmiştir. Bu büyük bilim insanının kalbî ve ruhî derinliğine işaret eden yazıları, nesillerin nazarlarından uzak tutularak, onun sadece bilime yaptığı katkılar öne çıkartılmaktadır. Newton’un teolojiyle alâkalı uzun zaman gizlenmiş yazıları, terekesinde yapılan incelemelerle gün yüzüne çıkmış; bu yazılar sayesinde onun içinde yaşattığı iman, net bir şekilde anlaşılmıştır. Teolojiyle alâkalı yazılarının asırlardır gizlenmesinin sebebinin, doğup yaşadığı İngiltere’deki Anglikan Kilisesi’nin ve yakın zamana kadar devam eden İngiliz Sömürge İmparatorluğu’nun takip ettiği siyaset ile paralel şekillenen “bilim ideolojisi” olduğu düşünülmektedir. Onun bilhassa ömrünün son günlerinde yazdıklarının İslâm inancına yakınlığı ilgi konusudur. O yazılarında, bilindiği kadarıyla, en azından muvahhit (Allah’ın varlığına ve birliğine inanan) bir insan olduğuna dair işaretler vardır.

Newton, Allah’ın varlığına, birliğine ve bütün âlemlerin Rabbi olduğuna inanıyordu. Newton’a göre, kâinat hesaplanabilir ve ölçülebilir kural ve kanunlarla ayakta durmaktadır. Zira onu, kendine has keyfiyetiyle belli bir akıl ve mantık sahibi güç –yani bir Yaratıcı- yoktan var etmiştir. Newton kâinatı, her şeye Kadir olan bir Yaratıcı’nın vücut verdiği bir kriptogram olarak görüyordu.(1) Onun her şeyi tabiata ve sebeplere bağlamak yerine, Allah’a bağlamaya olan imanı muhtelif eserlerinde açık bir şekilde gözlenmektedir. Bu mevzuda yazdıklarından bazı örnekler şöyledir:

i) “Gerçek rububiyet odur ki; hakiki İlâh, hayat sahibi, hikmet sahibi ve muktedirdir; diğer bütün mükemmelliklerden çok farklı olarak, bütün eksikliklerden arınmış bir mükemmelliktedir. Ezelî ve ebedîdir, her şeye malik ve muktedirdir; her an mevcuttur, her şeyi idare eder, olan ve olabilecek olan her şeyi bilir.”(2)

ii) “Bana öyle geliyor ki; Yaratıcı, maddeyi başlangıçta katı, ayrışmaz ve hareketli olarak, muhtelif ebatlar ve şekillerde, kâinattaki diğer maddelerle belirlediği nispetlerde, kendi takdir ettiği maksatlara uygun bir tarzda yarattı.”(3)

iii) “Güneş ve gezegenler, aralarında hiçbir şey yokken birbirlerini nasıl ve neye göre çekiyorlar? Nasıl oluyor da, tabiatta hiçbir şey abes olmuyor ve dünyada şahit olduğumuz düzen ve güzellik vücut buluyor? Bütün bu olan bitenden, bilinen manâda haricî bir vücudu bulunmayan, canlı, akıl sahibi, muktedir bir Zat’ın var olduğu, sonsuzluk içinde kendine has nitelikte her şeyi çok yakînen bildiği ve idrak ettiği açık bir şekilde ortaya çıkmaz mı?”(4)

Newton’un, “Ateizm”i çok sert bir dille eleştirmesinden başka, Hristiyanlıktaki “teslis” (Allah’ı üçlemek) akîdesi için “sonradan çıkarılmış bir tür sahtecilik” dediği, Hz. İsa’yı İlâh gibi görüp ona tapınmayı “putperestlik” olarak vasıflandırdığı da ortaya çıkmıştır. Newton Katolizm, Anglikanizm ve Kalvinizm’in tahrif olmuş ve sapkın görüşler olduğuna inanıyordu. Çünkü “teslis” düşüncesinin, tahrif olmamış Hristiyanlıkta yerinin olmadığına katiyen iman etmişti.(5)

Kendi inancını, Hz. İsa’nın “sadece bir peygamber, elçi ve ancak yeryüzünde bir halife”(6) olduğunu savunan Arianizm’e yakın buluyordu. Ölüm döşeğindeyken Anglikan Kilisesi’nin ritüellerini kesin bir dille reddetmesi, bu inancındaki samimiyetinin açık işaretiydi.(7)

Onun 1673 yılında hususî olarak kaleme aldığı tahmin edilen bir belgede, genel Hristiyan inancıyla açıkça ters düşen, Hz. İsa’nın şahsiyetine dair ulaşmış olduğu neticeleri sıraladığı 12 madde dikkatleri çekmektedir; o belgede enteresan bir şekilde 13. maddeyi boş bırakmıştır. O 12 maddede açıkça, sadece Yüce Rabb’in İlâhî nitelikte olduğunu, Hz. İsa’nın Yaratıcı’dan madde ve fıtrat itibarıyla apayrı bir varlık olduğunu, belki ete kemiğe bürünmüş bir “İlâhî söz ve hikmetler mecmuası” olabileceğini belirtiyordu.(8)

O,“God is known from his works” (Allah yaptıkları ile bilinir) sözüyle (9), Allah’ın zâtıyla bilinemeyeceğine, ancak kâinat sayfalarındaki isim ve sıfatlarının tecellileri (akisleri) ile bilinebileceğine dair çok mühim bir hakikate işaret ediyor; insanın en başta gelen vazifesinin de ‘Allah’ı tanımak’ (marifetullah) olabileceğine vurgu yapıyordu.

Yine başka bir eserinde, her şeyin son derece suhûletle (kolaylıkla) olup bitiyor olmasını Yaratıcı’nın mükemmelliğiyle irtibatlandırıyor; Yaratıcı’nın hikmetle iş yaptığını ve asla hiçbir şeyi başka bir şeye karıştırmadan işleri yürüttüğünü söylüyordu.(10)

Hayvanların vücudundaki “organ simetrisi” üzerine yorum yaptığı bir eserinde ise, bu simetrinin asla kendiliğinden olamayacağına işaret ederek, kâinattaki benzer hâdiselerde Yaratıcı’nın hikmetli ve bilgili kudret elinin tecelli etmesine açıkça vurgu yapıyordu.(11)

Ortaya konulan bütün bu belge ve delil niteliğindeki ifadelerden açıkça anlaşıldığı gibi, Newton, adını tam olarak ortaya koyamasa da Kadîr, Vâhid ve Ehad bir Yaratıcı’ya dikkatleri çekerek, maddeyi ezelî tevehhüm edenlere, tesadüfçülere, her şeyin kendiliğinden olduğu iddiasında bulunanlara, bilimin diliyle gereken cevabı vermiştir. Kıyısına kadar geldiği anlaşılan İslâm dairesine girip girmediği konusu meçhul olsa da, Newton ciddî yüreklilik isteyen bir kararlılıkla devrinin ve toplumunun genel hâline karşı koyması için ihtiyaç duyduğu iman derinliğini sergilemiş görünüyor. Bu itibarla, “inançsızlık ve maddecilik” temellerine göre hareket eden bilim ideologları ne kadar gizlemeye gayret etseler de, Kur’ân’ın sönmez ve söndürülmez bir güneş olduğu, dinin ve bilimin birbiriyle çelişmediği her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır.

Dipnotlar
1. John Maynard Keynes, Newton, the Man, London, 1946.
2. The Principia: Mathematical Principles of Natural Philosophy (1687), 3rd edition (1726), trans. I. B. Cohen and Anne Whitman (1999), General Scholium, 941.
3. Optics (1730), 344.
4. Optics, 2nd edition (1718), Book 3, Query 28, 343-5.
5. Snobelen, D. Stephen, ”The true frame of Nature”: Isaac Newton, Heresy, and the Reformation of Natural Philosophy, in Heterodoxy in Early Modern Science and Religion, Brooke and Maclean.(yıl ve yer), s.232-233.
6. Richard S. Westfall , Never at Rest, (Cambridge, 1980)
7. http://science.howstuffworks.com/dictionary/famous-scientists/physicists… newton5.htm)
8. (Gale E. Christianson 1994. In the Presence of the Creator: Isaac Newton and His Times, The Free Press: New York,s.253.) (Newton, Principia, p. 942.)
9. Isaac Newton, Cambridge University Library, MS Add. 3965, section 13, cited in J .E. McGuire, ‘Newton on Place, Time, and God: An Unpublished Source’, The British Journal for the History of Science, 11 (1978), 118-9.
10. Newton, Yahuda MS 1.1a, fo. 14r.
11. J. E. McGuire, ‘ ”Newton’s Principles of Philo­sophy”: An Intended Preface for the 1704 Opticks and a Related Draft Fragment’, The British Journal for the History of Science, 5 (1970), 178–86.)

(Prof.Dr. Mustafa NUTKU)