Allah ve melekleri Peygambere salât ederler. Ey iman edenler, siz de ona salât edin ve tam bir teslimiyetle selâm verin.
Ahzâb Sûresi, 33:56
BU AYETİN tasvir ettiği kâinat, bir önceki bölümde ele aldığımız gibi, Âlemlerin Rabbinden inen rahmetlere gark olmuş, gökleri ve yeri rahmet dualarıyla çınlayan bir kâinat idi. Ayet, o duaların ve rahmetlerin odak noktasında ise Ahirzaman Peygamberi Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmı gösteriyordu.
Bu tasvirleri destekleyen başka âyetler de vardır. Meselâ Enbiyâ Sûresinin bir âyeti, Peygamberimize hitaben, “Biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” buyurur.[1]
Bütün âlemlere bir rahmet olarak—âyetin vurgusuyla: ancak rahmet olarak—gönderilen zat için gökler ve yer dolusu rahmet dualarının edilmesinden daha doğal ne vardır?
Bediüzzaman Hazretleri, eserlerinin çeşitli yerlerinde bu manzarayı pek güzel bir şekilde yorumlar. Onun bu yorumu, geçmiş ve geleceğiyle birlikte tüm zaman ve mekânları kuşatan bir bakış açısından çekilmiş bir fotoğraf gibidir:
Orada, bütün varlık âlemini arkasına almış, Yer ve Gökler Rabbini zikreden ve Ona niyazda bulunan bir büyük zat vardır.
O, göklerde ve yerde ne varsa bir kitap gibi okur ve okutur.
Onun nuru altında hiçbir şey karanlıkta kalmaz.
Herşey canlanır, herşey Rabbini zikretmeye başlar.
Yaratılan ne varsa, onun getirdiği kitapla bir anlama kavuşur, bir değer kazanır.
O, bir kâinatı okur, bir elindeki kitabı.
Tesbihatıyla âlemleri çınlatır.
Ve açar ellerini, Rabbinden sonsuzluk ister, kurtuluş ister, kavuşma ister, mutluluk ister.
Bütün bunları, ardınca dizilen insan ve cin âlemleri için ister.
Gökler ve yer onu huşu içinde dinler, ona âmin’ler söyler.
İşte o âmin’ler, göklerden ve yerden ona giden salâvatlardır.
Alemlere rahmet olarak gönderilen için, her an âlemler rahmet duası eder, ona her an Alemlerin Rabbinden rahmetler iner.
Dualar gibi, her an onun arkasında dizilenler de artar.
Mahlûkat kafileleri birbiri ardınca dünyaya gelirler.
Ümmetine hergün yeni yeni fertler katılır.
Katılanlarla beraber, rahmete olan ihtiyaçlar da artar.
İhtiyaçlar arttıkça dualar ve âmin’ler de çoğalır.
Çünkü onu gönderen, onunla bütün âlemlere rahmet etmek istemiştir.
Onun için, o rahmet timsalinin mertebesi de sürekli bir yükseliştedir. Sebep olduğu hayırlar onun defterine geçer; salât ve selâmlar onun kadrini yüceltir.
Böylece, o, arkasına aldığı âmin’lerle, Rabbinin katında, niyazı reddedilmeyecek bir mertebeye erişir.
Nihayet, o içten niyazlarla, o güçlü âmin’lerle bir saadet yurdu açılır.
O gün, onun âlemlere rahmet olarak gönderilmiş olduğunu herkes gözleriyle görür.
Ve inananlar, salât ve selâmlarıyla kendileri için ne büyük bir yatırım yapmış olduklarını anlarlar.
İşte, salâvatın bu anlamı ve önemi sebebiyledir ki, o Yüce Peygamber, “Kim bana bir salât ederse Allah ona on salât eder” buyurmuştur.[2]
“Duamın hepsini salâvata ayırayım mı?” diyen bir Sahâbîye onun verdiği şu cevapta da yine aynı hakikatin ifadesi vardır:
“İşte o zaman Allah senin bütün sıkıntılarını giderir ve günahlarını da bağışlar.”[3]
İNSAN KIRILGAN bir varlık. Sabit kadem olmak bir ömür boyu verilesi bir uğraşı onun için. Muvaffak olmak ise pek güç… Yaşamın med-cezirlerinde gün gün, an an farklı menzillere uğrar durur bu yüzden. Hata-sevap menzillerine… Geç kalır, utanır, umursamaz, kızar, küser, düşer, bir hayat belki de böyle geçer. İnsandır, nisyana müpteladır, unutuverir. Dün yediğini de, ne sözler yediğini de unutur. Hatta unuttuğunu bile unutur. En çokta Rabbiyle olan sözleşmeyi…
Ama Rabbi de kulunun bu durumunun farkındadır. Çünkü yaratan yarattığını bilir. Onun için en büyük yanlışları bile bir itirafla, yürekten bir “affet!” yakarışıyla aşılabilecek kadar ufaltır kulunun gözünde. Yeter ki kul fark etsin farksızlığını, farkındasızlığını… Yani büyük olmadığını, nice nimetlere karşı körlüğünü… Hemen affeder, hiç geciktirmez, affedeceğine dair sözünden dönmez… Sadikul Va’dül Emin olduğunu söylemeyi ihmal etmez, kulunun aklından geçebilecek “Ya affetmezse?” endişesini gidermek için. Sonra bu hakikati elçisinin diliyle de perçinler kim bilir kaç kez. Ne büyük günahların peçesine düşmüşlerin nasıl tevbe etmek şartıyla affedileceğini öylesine berrak anlatır ki, Örneğin Ebu Zerr hayretini gizleyemez de bu rahmet karşısında, defaatle sormadan edemez “Nasıl yani?” der gibi aynı soruyu üst üste… (*1)
Bu rahmet ahir zaman müminleri için ise bir kat daha artar sanki. Çünkü zaman dehşetlidir. İnsanın bütün zaaflarını tüm çıplaklığıyla harekete geçirecek türlü işler, ayak oyunları ve şeytanın hileleri cirit atmaktadır rahatça. Eskiden bir kez gelen şimdi bin kez çıkar karşısına insanın. Onun için dinin onda birini yapanın dahi kurtulacağını müjdeleyen hadisler dökülür Hz Peygamberin dilinden.
Ama gelin görün ki bataklığa düşen insanın elinden tutup çıkarmak gibi, günah batağına düşen insanların da çekilip çıkarılmasını söyleyen Hz. Peygamberin bu tavsiyesine rağmen maalesef bazı ehl-i iman bu dehşetli zamanda günah batağına batmışlara karşı aynı şefkati esirgiyor. Dikkat ediyorum da günah işleyenlere karşı tepkilerimiz öfke ve gadap merkezli. Sanki günah bize karşı işleniyor! Bir günahın günah olduğunu söyleyen de ona ceza verecek yahut affedecekte Allah’tır, bize n’oluyor Allah aşkına? Biz kendimize düşeni yapalım ve şefkatle, hikmetle o filli ortadan kaldırma yolunu seçelim. Bırakın günah çukuruna düşmüşlere aşağılayıcı “bunlardan ne hayır gelir?” edasıyla bakmayı. Çünkü mümin mümini sever, sevmeli. Fenalığı için ise “yalnız” acır. Şefkatle, hürmetle muhabbetle izalesine çalışır. “Bir hatasından dolayı bir mümini kınayan, aynı hatayı işlemeden ölmez” nebevi ikazı duruyorken ortada neyimize güvenip hatalarından dolayı müminlere içimizden öfke nöbetleri geçiriyoruz? Ortada çirkin olan bir şey varsa o “günah” denilen eylemdir. Onun için günahkâra değil günaha karşı nefret duyulmalıdır. Sonra Allah Settar’dır, örter. Allahın Settar ismine mazhar olup kardeşimizin günahını örtmek varken, olmadık yerde Kahhar eli olma gayreti neden?? İlla bu isme mazhar olacaksanız, en müminane olanı yapıp, şeytanın kahrına vesile olun! Bu daha selametli bir yol…
Açıkça söylüyorum: bir müminin düştüğü bir haramdan dolayı o mümine kin ve düşmanlık besleniyorsa iki nedeni vardır, ya Allahın şefkat merkezli isimlerine mazhar olamamaktan gelen şeytani bir öfke yahut aynı fiili işleyememenin verdiği “sinir”den kaynaklanan bir hamlık. Bir şık daha var gerçi; “Ben, hataya düşen çocuğuna karşı şefkatten dolayı kızan anne gibi bir öfke duyuyorum” şıkkı. Öfkeniz yerini hemen şefkate bırakıyor ardından bir annenin evladına sarılması gibi o mümine o bataktan kurtulması için iki elinizle sarılıyorsanız ne mutlu!
Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: “Bana Cebrail aleyhisselam gelerek “Ümmetinden kim Allah’a herhangi bir şeyi ortak kılmadan (şirk koşmadan) ölürse cennete girer” müjdesini verdi” dedi. Ben (hayretle) “Zina ve hırsızlık yapsa da mı?” diye sordum. “Hırsızlık da etse, zina da yapsa” cevabını verdi. Ben tekrar: “Yani hırsızlık ve zina yapsa da ha?” dedim. “Evet, dedi, hırsızlık da etse, zina da yapsa!” Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) dördüncü keresinde ilâve etti:
Herbir günah içinde küfre gidecek bir yol vardır. (Bediüzzaman said Nursi)
Dahaki önceki bir yazımızda kendi gözlemlerimiz neticesindeki bilgilerden faydalanarak günahkar psikolojisini araştırmıştık. Bu yazımızda ise aynı konuyu farklı boyutlarıyla, Risale-i Nur ışığında inceleyeceğiz.
Günah ,Risale-i Nur Külliyatı’nın farklı bölümlerinde, farklı yönleriyle incelenmiş bir konudur. Bu bölümlerden birisi de 2. Lem’a’dır. Bu bölümde Bediüzzman, Hazreti Eyyüb’un başına gelen musibetlerden bahseder. Başından geçenleri kısaca anlattıktan sonra, bizler için bu kıssadan çıkarmamız gereken derslere şöyle ilginç bir giriş yapar:
Hazret-i Eyyüb Aleyhisselâm’ın zâhirî yara hastalıklarının mukabili bizim bâtınî ve ruhî ve kalbî hastalıklarımız vardır. İç dışa, dış içe bir çevrilsek, Hazret-i Eyyub’dan daha ziyade yaralı ve hastalıklı görüneceğiz.
Hazreti Eyyüb’un yıllarca yara bere içinde yaşadığını, hatta bu yaralar neticesinde ortaya çıkan kurtların kalbine ve diline ulaştığını düşündüğümüzde, durumumuzun daha iyi farkına varabiliriz, zira Bediüzzaman’a göre bizler daha yaralı durumdayız. Bunun sebebini ise bir sonraki cümlede açıklar:
Çünkü işlediğimiz herbir günah, kafamıza giren herbir şüphe, kalb ve ruhumuza yaralar açar. Hazret-i Eyyüb Aleyhisselâm’ın yaraları, kısacık hayat-ı dünyeviyesini tehdid ediyordu. Bizim manevî yaralarımız, pek uzun olan hayat-ı ebediyemizi tehdid ediyor.
Evet, Eyyüp (a.s.m) yaraları neticesinde geçici olan dünya hayatı tehdit altındaydı. Bizlerin ise, sonsuz olan ahiret hayatı tehdit altındadır. İşlediğimiz herbir günahı bu boyutuyla düşünmemiz gerekir.
Üstad Hazretleri çok önemli bir konuya daha değinmektedir. İşlediğimiz günahların meydana getireceği en vahim sonuçtan bahsetmektedir:
(…)günahlardan gelen yaralar ve yaralardan hasıl olan vesveseler, şüpheler (neûzü billah) mahall-i iman olan bâtın-ı kalbe ilişip imanı zedeler ve imanın tercümanı olan lisanın zevk-i ruhanîsine ilişip zikirden nefretkârane uzaklaştırarak susturuyorlar. Evet günah kalbe işleyip, siyahlandıra siyahlandıra tâ nur-u imanı çıkarıncaya kadar katılaştırıyor. Herbir günah içinde küfre gidecek bir yol var. O günah istiğfar ile çabuk imha edilmezse, kurt değil, belki küçük bir manevî yılan olarak kalbi ısırıyor.”
İtiraf etmeli ki, ilk bakışta çok abartılı gelen bir cümledir bu. İşlediğimiz günahların, imanımıza bu derece zarar verebileceğini ve hatta (Allah korusun) imanımızı kaybetmemize sebep olabileceği düşüncesi akıldan uzak bir ihtimal gibi gözükmektedir.
Ama Risale-i Nur’un her yerinde olduğu gibi ,Bediüzzaman hazretleri, yaptığı tespitleri örnekleriyle birlikte ispatlamaktadır.
Mesela bir günahı işleyen insan, diğer insanların bu günahtan haberdar olmalarından rahatsız olur ve utanır. Kalbinde iman nuru bulunan her insan böylesi bir durumdan çekinir, çünkü yaptığının bir hata olduğunu bilmektedir. İnsanlardan, işlediği günahı gizleyebilir, ama sağında ve solunda amellerini yazmakta olan meleklerin varlığını bilir. Her ’inançlı günahkarın’ çekindiği bu durumda nefis devreye girer ve varlığı kişi için çok ağır bir yük olan meleklerin varlığını inkar ettirir .Zira işlenilen günahların yükünden tevbe haricinde başka bir kurtuluş yolu yoktur.
Başka bir örnek olarak, Cehennemi inkar etme fikrini verir Bediüzzaman. İşlediği günahın gerektirdiği cezayı düşünen bir kişi nasıl rahat edebilir? Bütün hücrelerinde hissettiği bu sıkıntıdan kurtulmalıdır. Kurtuluşun tek çaresi olarak nefis, Cehennemi inkar fikrini sunar. Çok cazip bir teklif! Ceza çekilecek bir yer olmayınca, günah işledikten sonra içimiz rahat olacak!
Veya farz ibadetlerini yapmayan, kulluk vazifesini yerine getirmeyen her imanlı insanın kalbinde bir sıkıntı belirir. İçten içe ’keşke böyle bir vazife bulunmasaydı’ diye şikayet eder. Bu şikayetle birlikte kalbine farketmeden, ona bu kulluk vazifesini yükleyen Allah’a karşı düşmanlık tohumu ekmektedir. Bu tohum, kulluğunda gösterdiği her tembellikle sünbüllenir.
Eğer bu örneklerden sonra da bu söylenilenleri abartılı buluyorsanız, bilin ki bu da nefistendir. İç alemimizden meydana gelen bu düşünceler, belirli bir süreçten sonra bizleri tamamen gaflet uykusuna itebilir. Bunu şöyle bir örnekle daha iyi anlayabiliriz:
İmanlı kalpleri beyaz bir kağıda benzetecek olursak, günahlarımızı da siyah noktalara benzetebiliriz. Bu noktalar arttıkça mevcut beyazlık(iman) azalacaktır ki(Allah korusun), bu imanın kalpten tamamen çıkması anlamına gelir. Bir anda o noktalar kalbi karartmayacağı için, çoğu kez karardığının da farkına varamayabiliriz.
İşlenen her günah bu boyutlarıyla düşünmeli ve beraberinde getireceği vahim neticeler iyi bilinmeli. Günahların hafife alındığı bir zamanda, bilinçli olmalı ve işlediğimiz günahlara da acilen tevbe etmeliyiz. Tevbe konusunu diğer bir yazımızda inceleyeceğimiz için bu kadarla yetiniyor ve Bediüzzaman’ın aynı bölümde geçen şu sözleriyle bitiriyoruz:
O günah, istiğfarla çabuk imha edilmezse, kurt değil, belki küçük bir manevi yılan olarak kalbi ısırıyor.
Peygamberimiz (a.s.m.) sahabe-i Kirama “Gıybet nedir bilir misiniz?” diye sordu. Yanında bulunanlar: “Allah ve onun elçisi daha iyi bilirler” dediler. “ Gıybet, kardeşini onun hoşlanmadığı bir sıfat ile vasıflandırmaktır.” Buyurdu. “Kardeşimde söylediğim sıfat bulunuyorsa?” diye sorulduğunda: “Söylediğin sıfat eğer kardeşinde bulunuyorsa gıybet etmiş olursun, bulunmuyorsa iftira etmiş olursun.” Buyurdu. (Tirmizi)
“Gıybet, kardeşinin hoşuna gitmeyecek şekilde anmandır” (Tirmizî)
“Ey inananlar, eğer bir fasık size bir haber getirirse onu araştırın. Yoksa bilmeyerek bir kavme sataşırsınız da yaptığınıza pişman olursunuz.” (el-hucurat 49/6)
Peygamberimiz (a.s.m.) şöyle der: “Aziz ve Celil olan Rabbim beni Miraca çıkardığında, demirden tırnaklarla yüzlerini ve gözlerini tırmalayan bir topluluğa rastladım. Cebrail’e dedim ki: Bunlar kimlerdir? Şöyle dedi: Bunlar gıybet ederek insanların etlerini yiyen ve onların şereflerine dil uzatanlardır.” (Ebu Davut)
“Bir kısmınız diğerlerinizin gıybetini yapmasın. Sizden biriniz ölmüş kardeşinin etini yemek ister mi? Bundan tiksindiniz değil mi?” (el-Hucurat, 49/12)
İki Cihan Server’ı Resül-i Ekrem (a.s.m.) şöyle buyurur:
“Bir kimse yanında hakarete maruz kalan bir mümine gücü yettiği halde yardım etmezse, Allah o kimseyi kıyâmet gününde insanların önünde rezil eder” (Tebarâni)
“Her kim gıyabında kardeşinin kusurlarını söyletmezse, kıyâmet gününde Allah da onun kusurlarını örtmeyi tekeffül eder” (İbn Ebi’d-Dünya).
“Ey kalbiyle değil, sadece diliyle iman edenler topluluğu! Müslümanların gıybetini yapmayınız, ayıplarını araştırmayınız. Zira kim kardeşinin ayıp ve kusurlarını araştırırsa Allah da onun kusurlarını araştırır. Allah, kimin kusurunu araştırırsa onu evinin içinde bile olsa rezil ve rüsva eder.” (Ebû Dâvud, İbn Ebî Dünya)
İslam dininde kardeşliği şu ayet ifade eder, “Müminler ancak kardeştir. İhtilaf ettikleri zaman, iki kardeşinizin arasını düzeltin ve sakının ki, merhamet olunasınız” (el-Hucurat, 49/10)
Hz. Peygamber (s.a.s)’in buyurduğu gibi,“Mümin müminin aynasıdır. Mümin iki el gibidir, birisi diğerini temizler”
Bediüzzaman 22.Mektubun Hatimesinde gıybet hakkında şöyle diyor; وَاِنْ مِنْ شَىْءٍ اِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ “Hiçbir şey yoktur ki onu hamd ile tesbih etmesin”(İsra suresi,44)
Yirmi beşinci sözün Birinci Şulesinin Birinci Şuaının Beşinci Noktasının, makam-ı zem ve zecrin misallerinden olan bir tek ayetin, mucizâne altı tarzda gıybetten tenfir etmesi, Kur’ân’ın nazarında gıybet ne kadar şeni bir şey olduğunu tamamıyla gösterdiğinden, başka beyana ihtiyaç bırakmamış. Evet, Kur’ân’ın beyanından sonra beyan olamaz; ihtiyaç da yoktur.
Üstad Bediüzzaman, gıybet Ayetini tefsir etmiş, gıybettin ne kadar zararlı olduğunu kınama ve yasaklama hususunu izah etmiştir. İşte مَيْتًا يهِ اَيُحِبُّ اَحَدُكُمْ اَنْ يَاْكُلَ لَحْمَ اَخِ “Sizden biri, ölü kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı?” (hucurat suresi:12). Gıybet bir kınamadır. Bu ayet-i kerimenin altı kelimesiyle altı derece gıybeti kınamaktadır.
Âyetin başındaki hemze, sormak “âyâ” acaba manasındadır. O sormak manası, su gibi ayetin bütün kelimelerine girer. Her kelimede bir gizli, örtülü hüküm var.
Aya: (acaba) Soruyorum demektir. Yani eyühıbbü deki -e – (Âyâ) acaba manasındadır, her kelimenin başındaki bu kelimeyi acaba ile sorarak hakikatini öğrenmeye çalışacağız.
İşte, birincisi: hemze ile der: Âyâ, sual ve cevap mahalli olan aklınız yok mu ki, bu derece çirkin bir şeyi anlamıyor?
Ayettin başında ki “eyühıbbü” deki – e – kelimesi ile soruyor. Yani acaba sormak ve cevap vermek mahalli olan akıl sormayı anlıyor, cevabı da anlıyor, hayatın levazımatını tedarik edebiliyor, sorulan tüm suallere anlayış derecesine göre cevap verebiliyor, iyiyi kötüyü seçebiliyor da acaba gıybet gibi kötü ve çirkin olan bir şeyi neden anlamıyor.
İkincisi: يُحِبُّ -yühıbbü- lâfzıyla der: Âyâ, sevmek ve nefret etmek mahalli olan kalbiniz bozulmuş mu ki, en menfur bir işi sever?
Yühıbbü (sevmek) Sevmek ve nefret etmek kalbin mahalli yani yeridir, yaratılış itibariyle kalp sevgi yeri iken gıybet gibi nefret edilen, sevilmeyen ve iğrenç bir haslete tenezzül etmemek gerekir. Onun için Kur’an’ı Kerim bizi bu çirkin hasletten menediyor.
Üçüncüsü:اَحَدُكُمEhaddüküm. Ehaddüküm, (sizden biriniz)bu kelimenin de başına acaba manasını koyarak Kur’an-ı Kerim bize üçüncü soruyu soracak.
Cemaatten hayatını alan hayat-ı içtimaiye ve medeniyetiniz ne olmuş ki, böyle hayatınızı zehirleyen bir ameli kabul eder?
Gıybet bulaşıcı bir hastalık gibidir, toplumsal ve sosyal hayat için faciaya sebep olabilmektedir. İnsanları birbirine düşürebilir. Burada ki siz kelimesi çoğulu ifade eder, biriniz kelimesi de ferdi ifade etmektedir. Birinin gıybeti yapıldığı zaman bilahare kişi yaptığından pişmanlık duyar ve gıybeti edilen kişi ile helalleşme imkânı olabilir. Bir toplumun veya bir kitlenin hatta bir milletin gıybeti yapıldığında ise herkesten helalleşmek imkânı olamaz. Günah cihetiyle her ne kadar tövbe ederse de büyük bir toplulukla helalleşme imkânı olamayacağından, kişi o günahla birlikte dünyadan ayrılmak mecburiyetinde kalır. Bu nedenle çoğunluğu teşkil eden, yani toplum veya kitle halindekilerin gıybetinden sakınmak gerekir.
Hayat-ı içtimaiyede ferd daima, tesanüt ve teavün düsturu ile hayatını cemaatten alır. İşte Gıybet öyle bir zehir ki: Yardımlaşmayı, dayanışmayı, birlik ve beraberliği de ortadan kaldırır. Bu nedenle toplum olarak bu illetten uzak durmak lazımdır.
Dördüncüsü: اَنْ يَاْكُلَ لَحْمَ –en y’e’küle lehme- kelâmıyla der: İnsaniyetiniz ne olmuş ki, böyle canavarcasına arkadaşınızı diş ile parçalamayı yapıyorsunuz?
Lehm; et, ekel ise yemek demektir. Bazı hayvanlara vahşi hayvan demesindeki hikmet ise bir başka hayvanı parçalayarak yemelerinden ileri gelir. İşte böylece insana yakışmayacak şekilde kendi cinsinden bir kardeşinin gıybetini yapmak onun vücudunda parça parça etini kesip yiyen bir canavar gibidir.
Beşincisi: اَخِيهِ -Eğihi- kelimesiyle der: Hiç rikkat-i cinsiyeniz, hiç sıla-i rahminiz yok mu ki, böyle çok cihetlerle kardeşiniz olan bir mazlumun şahs-ı manevîsini insafsızca dişliyorsunuz? Ve hiç aklınız yokmu ki, kendi azanızı kendi dişinizle divane gibi ısırıyorsunuz?
Eği, kardeş demektir. Evet, ölmüş bir kardeşinin vücudunda parça parça etleri koparıp bir ateş mangalının üzerinde pişirip yemesi ne kadar çirkin ve vahşet ise kardeşini gıybet eden birisi de adeta dişleriyle onun etini parçalayarak yemesi de o kadar çirkin ve vahşettir. Kardeşlik sevgiyi beraberinde taşımaktadır. Gıybet ise canavarın pençesi gibidir. Birçok cihetle kardeşi olan dostunu, arkadaşını gıybetle onun kalbi ve gönlünü parçalamaktadır.
İnsanın kendi cinsinden olana acıması, şefkat etmesi ve sıla-ı rahim etmesi gerekir. Hele gıyaben bir kardeşinin gıybeti yapmak çok çirkindir. Hazır olmayanın gıybeti yapıldığından kişi müdafaasız kaldığı için mazlumdur. Bir mazlumu gıybet etmek büyük bir zulümdür.
Mahşer gününde bazı insanlar bakacaklar ki: Defterlerinde çokça namaz, niyaz, hac, kur’an okumalar ve birçok ibadetin yazılı olduğunu görecek ve şaşıracaklar. Diyecek ki: Ya rabbi ben bunlardan hiçbirini yapmadım ki bu nasıl olabilir?
Cenab-ı Hakk : “Falancalar senin gıybetini yaptılar bende onların ibadetini onların defterinden sildim senin defterine yazdım” der. Mahşerde bazı insanlarda amel defterlerinde yaptıkları ibadetleri göremeyince şaşıracaklar ve hayret edecekler. Ya Rabbi yaptığımız ibadetlerimiz nerede diyecekler. Allah; onlara: “Siz falancanın gıybetini yaptınız, sizin amelleriniz onun defterine geçti.” diyecek.
Şu fani ve fena ahir zamanın insanları çok kusurlarla zar zor kazandıkları ibadetlerini gıybetle ne kadar kolay ellerinden çıkarabiliyorlar. Ufak bir kibrit çöpü tonlarca kuru otu nasıl birden yakabiliyorsa gıybette öylece yapılan sevapları bir kerede silip, mahşerde kişiyi müflis bırakabilir.
Altıncısı: مَيْتًا , -meyten- kelâmıyla der: Vicdanınız nerede? Fıtratınız bozulmuş mu ki, en muhterem bir halde bir kardeşinize karşı, etini yemek gibi en müstekreh bir işi yapıyorsunuz?
Meyten, manası ölmüş demektir. Zem ve gıybet, aklen ve kalben ve insaniyetten ve vicdanen ve fıtraten ve milliyetten mezmumdur. İşte yukarıda yazılan ayet veciz bir şekilde altı derece o günahtan insanı uzaklaştırır.
Üstad Bediüzzaman diyorki: “Gıybet ehl-i adavet ve haset ve inadın en çok istimal ettikleri alçak bir silahtır. İzet-i nefis sahibi, bu pis silaha tenezzül edip istimal etmez.” Meşhur bir zat demiş: “Düşmanıma gıybetle ceza vermekten nefsimi yüksek tutuyorum ve tenezzül etmiyorum. Çünkü gıybet, zayıf ve zelil ve aşağıların silahıdır.”
Gıybet odur ki, gıybet edilen adam hazır olsa idi ve işitse idi, kerahet edip darılacaktı. Eğer doğru dese, zaten gıybettir. Eğer yalan dese, hem gıybet, hem iftiradır; İki katlı çirkin bir günahtır.
Gıybet, mahsus birkaç maddede caiz olabilir.
Birisi: Şekva suretinde, bir vazifedar adama der; tâ yardım edip o münkiri, o kabahati ondan izale etsin ve hakkını ondan alsın.
Yani zayıf ve muzdarip birisi, güçlü birisine kuvveti yetmez, uğradığı haksızlığı defetmek ve hakkını alabilmek için bulunduğu yerde emniyet veya mülkiye amiri gibi birisine gider maruz kaldığı belayı defetmek veya gasp edilen malını alabilmek için o kişi hakkında maruzatını ifade edebilir. Bu gıybet sayılmaz.
Birisi de. Bir adam onunla teşrik-i mesai etmek ister, seninle meşveret eder. Sen de, sırf maslahat için, garazsız olarak, meşveretin hakkını eda etmek için desen: “onun ile teşrik-i mesai etme. Çünkü zarar göreceksin.”
Biri, tanımadığı birisi ile çalışmak ister, fakat onun hakkında malumat sahibi olmadığı için onu tanıyan birisine gider onun hakkında bilgi ister. İşte o adam meşveretin hakkını eda etmek için bildiklerini garazsız bir şekilde söyleyebilir.
Birisi de: Maksadı tahkir ve teşhir değil, belki maksadı tarif ve tanıttırmak için dese: “o topal ve serseri adam filân yere gitti.”
Birini tarif ederken karşıdaki onu hatırlayamazsa, topal Ali veya kör Hasan gibi kişiyi tanıttırmak için şiar olunan lakabları ve tarif niyetiyle söyleyebilir, ama bunu diyen kişi onların kusurlarıyla alay niyetiyle derse, gıybet etmiş olur. Mümkün mertebede incitici ve rahatsız edici söz kullanmamak ve iyi niyetle söylemek lazımdır.
Birisi de: O gıybet edilen adam fâsık-ı mütecahirdir. Yani fenalıktan sıkılmıyor, belki işlediği seyyiatla iftihar ediyor; zulmü ile telezzüz ediyor, sıkılmayarak aşikâre bir surette işliyor.
Birisi yaptığı zina veya kâbih bir fiili ile övünerek açıkça herkese anlatması o kişinin ne kadar gaddar ne kadar kötü ve ne kadar terbiyeden uzak olduğunu karakteriyle ispat etmiş olur. Bu çirkin halini çekinmeden açıkça anlatan adam ile birisi işbirliği yapmak isterse, biri o kötü adamın şerrinden arkadaşını korumak niyetiyle garazsız o kişi şöyle şöyle biridir onunla işbirliği yapma diyebilir. Eğer niyette garaz yoksa gıybet olmaz ama adama olan garazından söyler ise doğru bile olsa gıybet olur, şayet yalan söylese hem gıybet hem iftira olur. İşte bu mahsus maddelerde garazsız ve sırf hak ve maslahat için gıybet yapılırsa caiz olabilir. Gıybet kişinin niyetine bağlıdır. Herkes kendini yokladığında yaptığını çok iyi bilir.
Eğer gıybet etti veyahut isteyerek dinledi; o vakit, – allahümmeğfirlenâ velimeniğtebnâhü – Allahım, bizi ve gıybetini ettiğimiz zâtı mağfiret et- demeli, sonra gıybet edilen adama ne vakit rast gelse, “Beni helâl et” demeli.
Mademki ölüm var, hesap günü ve mahkeme-i Kübra bizi bekliyor, bir an evvel tövbe etmeli, günahlarımızdan pişmanlık duyup gıybetini yaptığımız kişiden helallik istenmeli, ölmüş ise ona dua etmelidir.
Sünnetin her meselesine uymak mümkün olmayabilir. Bediüzzaman’ın da ifâde ettiği gibi, sünnet-i seniyyenin herbir nev’îne tamamen bilfiil tâbi olmak, imanda kemâl mertebede bulunan evliya ve asfiya gibi kimselere ancak müyesser olur.
Sünnet-i seniyyenin terkinde günah olmamakla birlikte, büyük sevaptan mahrumiyet vardır. Peygamberimizin (asm) biz Müslümanlara iki büyük emânetinden biri olan sünnetin değiştirilmesi ise bid’attır, dalâlettir ve büyük hatâdır. Ehemmiyetsiz görülmesi, büyük bir kabahattir. Bediüzzaman, sünnetin ehemmiyetsiz görülmesini cinayet olarak vasıflandırır. Sünneti bile bile terk eden, Resûlullâh’ın (asm) şefaatinden mahrum kalır. Bu konu da Resûlullâh Efendimiz (asm) şöyle buyurmaktadır:
“…Kim benim sünnetimden (hayat tarzımdan) yüz çevirirse benden değildir”
“Dinin elden çıkışı sünnetin terkiyle başlar. Halat nasıl lif lif kopup parçalanırsa, din de sünnetin birer birer terkiyle ortadan kalkar.”
Bu iki hadis sünnetin ehemmiyetini en veciz bir şekilde izah etmiş ve ehemmiyetini açık bir şekilde ortaya koymuştur.
Sünnet-i seniyye’nin dayanak ve referans noktası olması bu yüzden önemlidir. Nasıl omurilik soğanı çıkarılan bir kuş dengesiz hareket ederse aynen öyle de sünnet-i seniyyeye halis bir şekilde yönelip yaşamaya çalışmayan, önemsemeyen insan da hayatında dengesiz yollara sapar.
