Yusuf dedi: “Biz metaımızı kimde bulursak, onu alırız…” [Yusuf, 12/79] Kıssada Yusuf’un tuzağının bir parçasıydı bu sözler..
Güzellerin eline geçmek istiyorsan, o güzellere layık bir dane olmalısın.
Hakk ki kendini “tuzak kuranların en hayırlısı” ilan etti, Yusuf’un ağzından bize böyle seslendi. Kardeşi Bünyamin’i yanına alabilmek için, yükleri arasına “bizim metaımız” dediği “saraylı bir kap” yerleştirdi. Böylece Bünyamin kardeşlerinden temyiz edilecek, o alınacak, kardeşleri bırakılacaktı..
Rabbimiz de bize demek ister ki: “Sizi varlık kıtlığından çıkarıp, insanlık yükünü omuzlarınıza yükledim. Emanetim sizde. Hiç hak etmediğiniz halde, Benim muhatabım oluverdiniz. Hiç hakkını veremeyeceğiniz halde, Benimle sonsuz birlikteliğe aday oluverdiniz. Ama içinizde bana Bünyamin olacakları alırım yanıma… Yüklerinizi yüklenip ardınızı Bana döndüğünüz halde, ardınız sıra haberciler yetiştirdim. ‘Yükleriniz içinde metaımız var’ diye elçiler ve Kitap’lar gönderdim. Kalbiniz bana ait. Yalnız Beni sevmeye ayarlı. Yalnız Benimle razı olmaya razı. Sadece Beni anarak tatmin olur.“
Şaşırdık hepimiz bu çağrı ile.. Çoktan dünyaya razıydık. Ötesini istemekten vazgeçmiştik. Fazlasını yanımızda bulacağımıza dair ümitlerimiz sönmüştü. Dünyayı yüklendiğimiz develerimizi durdurduk. Çoğaltma, biriktirme tutkumuzun iplerini gevşetip çözdük… Hırslarımızı doldurduğumuz yü(re)klerimizi omzumuzdan indirdik, istemeye istemeye.. Geri çağrılı olduğumuzu duyar gibi olduk.
“Sonunda O’na döneceksiniz!” gerçeği ile didik didik edildi yüklerimiz. Bir tek Bünyamin’lerin yükünde çıktı kalb. İmanla dirilmiş kalp. Tevhidle kanlanmış kalp. Havf ve reca ile, korku ve ümitle bir kasılıp bir gevşemiş kalp..
Dediğince Geylani’nin: “Kalb, Allah’la olursa, Hakk onu sebeplere ve halka bırakmaz. Sebeplerle alışverişini keser. İşe yaramazların tezgahına yormaz. Düşük hallerini ayağa kaldırır. Rahmetinin kapısında oturtur. Lutfunun baş köşesinde uyutur.” Dediği gibi Hakk’ın: “Allah müşteridir müminlerin “Ben” dediğine ve “Benim” dediklerine, karşılığında cenneti vermek üzere…” Kendini “mümin” bilenin her hali, her işi, her sözü, her susması, her edası, her bakışı, her yürüyüşü, her duruşu… Allah’ı müşteri edercesine kıymetlidir, paha biçilmezdir.. Bünyamindir onlar.. Yusuf’ça güzellerin tuzağına layık daneler taşırlar içlerinde, işlerinde… Kalbin, Yusuf’un Rabbinin alıkoymasına değiyor mu? O’nun metaı var mı göğsünde? Dön de bir bak…
Size bir tuzak kurduk: Yükleriniz arasındaki “saraylı kap”ı göresiniz diye.
Korkuyorum. Dilim kolayca dolanıyor süslü kelimelere. Büyük laflar damağımın her yanına yapışmış gibi. Dudağımdan sözler yâr yüzünden düşen yaşmak gibi kayıveriyor göğe.
Göğsünde taşıdığını bilmiyor gibi, içinde büyüttüğünü tanımıyor gibi heceler. Ayrılık sözleri dilimden eksik olmuyor. Ölümü sıkça anıyorum belki.
Hasret, hüzün, keder, sızı, sancı, ağrı, ölüm, ayrılık, özlem birer kelime sadece… Dile dokunduğunda acıtmıyor, kulağa vurduğunda can yakmıyor.
Bunlar sözler, sadece sözler, sadece sözler. Ağzımda kolayca yankılanıyorlar. Birçok kulağa çarpıyorlar. Belki birkaç kalbe de iniyor. Havada asılı duruyor sesler. Harflerin zincirine tutunuyor sözler. Dört harf “ölüm” ve sadece iki hece. “Ölüm” derken, kelimenin tam ortasında dil damağa değiyor. Bitirdiğinde dudak dudağa kavuşuyor. “Ölümmmm..” Buluşuyor dil ve damak. Isınıyor dudaklar, kavuşuyor. Kolay ölüm… bu kadar kolay. Demesi kolay.. Ya olması ölümün. Ya dudakları soğutması. Eşiğinde durmak son nefesin nasıl bir tükenmişlik. Nice bir yangındır ömrün bir nefese daha yetmemesi.. Ölümün kendisini ruhunla hecelediğin oldu mu? Ayrılığı kıvrana kıvrana içtin mi hiç? Hasretin tam ortasında kala kalıp zamanın kırık cam parçaları gibi gırtlağına battığını hissettin mi?
Korkuyorum. Yalancı olmaktan korkuyorum. Dilimi değdirdiğim yerlere kalbimi yetiştirememekten korkuyorum. Dudaklarıma vuran sözlerin tenimde iz bırakmadan savrulması yalancı eder mi beni? Ya her şeyimi yitirmiş ve geriye sadece sözlerim kalmışsa? Kuru sözler, boş sözler, süslü sözler, içinde kalp olmayan kalp sözler…
Ölümün yüzüne yüzünü değdiren ne çok yüzler oldu. Güldü mü ölüm onların yüzüne? Gözleri ölümün gözleri olunca neyi gördüler? Hangi hasretler koşuştu dudaklarına? Yarınlar var diye yarım kalmış işler, sonra söylerim diye söylenememiş sözler, sırası değil diye gecikmiş sevmeler ölümün eşiğinde kimbilir nasıl haykırdı? Ölüm anında susan dudak söyleyeceklerinin hepsini söyleyememişti. Ölümün kollarında açık kalan eller, sahip olunacakların hepsini bitirmiş miydi?
Sözleri yok ölümün. Ne söylüyorsa gözleriyle söylüyor. Bir ölünün gözlerine yığıyor tereddütlerin hepsini. Sessizce iniveren kirpiklerin ucuna savuruyor geç kalmışlıkların hepsi. Sanki ruhunu dudakları arasındaki ince çizgiye biriktirmiş gibi ölümler, hem hiç konuşmuyor hem hep konuşuyor.
Hayat gibi değil ölüm. Az konuşuyor. Heceleri sessiz. Sözleri keskin. Benim gibi sözlere tutunma sevdası yok ölümün. Ömür boyu suskun. Bir kez konuşur ve konuştuğunda en büyük sözünü söyler. Ne kadar konuşsam ve yazsam, ancak ölümün sözünü ederim. Ölümün sözü, ölümün kendisi değil. Bir beden ki, ölümün kırık hecesidir her daim. Hücre hücre ölüme yazgılıdır içinde yürüdüğüm bu gövde. Zamanın her “tik-tak”ı uzaklıkların sinsi habercisidir; çatlaklar açar aramızda, içimizde.
Hayat, aslında hep ölümü anlatır dinleyene. Hayat ölümle berbat olsun diye değildir bu. Ölümün eşiğinde yaşanan bir hayat daha çok anlam arar kendine, daha çok heyecan bulur da o yüzden. Ölümü bilirsen çerçeve çizersin kendine. Bildiğin, beklediğin bir son varsa, hayatı som bir altın gibi işlemeye koyulursun. Ucunu açık sanırsan, oyalanmaya durursun, hoyratça savurursun, oyuna dalarsın. Rüyanın rüya olduğunu bile unutacak sahte bir uyanıklık içinde uyursun. Uyanamazsın.
Buraya yazıyorum: en güzel, en içten yazımı öldüğümde yazmış olacağım.. En sahici nasihatimi, en umulmadık haykırışımı cenazem söyleyecek sana. Hayata nokta koyduğumda yüreğine çelikten sözler dikmiş olacağım. Çelikten sözler.. Ezsen de unutkanlığınla, kalbinin odacıklarında bir yerde suskun bir tohum gibi patlamayı bekleyecek. Hiç beklemediğin anda çiçekler açacak, buruk meyveler sunacak.
Sen sus ey ölüm. Ben sana hece hece yaklaştıkça, sen bigâne kal. Ben kelimelerle yoluna tuzak kurdukça, sen suskunlukların ardına kaç. Ben ele avuca sığdırmaya çalıştıkça seni, sen perdeler ardına saklan. Sen sus ki, bana söz söylemek kalsın. Yalan sözler. Kuru sözler. Ağız dolusu. Dil bulaşığı. Yüreksiz sözler. Sözler kalsın.
Dediklerine göre Ay’ın hep tek yüzünü görürmüşüz. Arka yüzü bir türlü dünyaya çevrilmezmiş. Kaderi de ay gibi görüyor olmalıyız.
Olanıyla biliyoruz kaderi. Olduğu kadarıyla görüyoruz. “Olmasaydı…”lar Ay’ın arka yüzü gibi gözümüzden uzağa düşüyor. “Ya o kurşun bir santim sağdan geçseydi…” diye başladığımızda düşünmeye, hayalimizin eli ayağı zifiri karanlıkta birbirine dolaşıyor. “Olan olmuştur bir kere…” Kurşunun kalbine değdiği sevdiğimiz, birkaç santimlik farkla, birkaç saniyelik tevafukla bu dünyadan göçmüştür. Olan olmuştur ve nasibimize düşen de olmuş olandır. Hayatta bir kereliğine olan neyse odur; sonra dosya kapanır. Hayat, kurşunun “ah keşke…” dediğimiz yerin bir santim solundan akar. Kan da oradan akar, zaman da oradan akar. Zamanı geriye doğru alıp, kurşunu bir santim sağdan ve bir santim soldan koşturacak iki seçenekli bir hayatı yaşamamıza izin yok. Kanı da zamanı da geri akıtamayız. Bir sağa bir de sola doğru çatallanan iki tane kader yok; yazgının dal uçlarından bize düşenleri biliyoruz sadece. Olan olunca oluyor. Binlerce “keşke…“nin emzirdiği, milyonlarca yakıcı “ah!”ın özlediği “öbür türlü olsaydı”lar olmadan kalıyor, kuruntumuzun elinde boynu bükük, solgun bir çiçek gibi duruyor.
O solgun, o yetim çiçeği yeniden tebessüme getirmek için neler neler yapmazdık değil mi? Gece gündüz toprağına varıp sulardık, yapraklarını neredeyse kirpiklerimizle okşardık. Yeter ki “böyle olan” değil de, “şöyle olsaydı…” diye dediğimiz öbür kader tomurcuğu açıversin: “Kurşun atardamarın bir santimcik, sadece bir santimcik sağından geçseydi ya… Ya geç ateş edilseydi ya da birkaç saniye önceden hareket etseydi kaza kurşunuyla vurulan genç kız. Çocuklarının renklerini beğenmediği bayramlıklarını değiştirmek için yeniden caddeye çıkan kadın, az önce geçseydi bombanın patladığı yerden ya da çocukları bayramlıklarını beğenmiş olsaydı. Kırmızı ışık 15 saniye geç sönseydi de, arabanın çarptığı çocuk çoktan kaldırıma çıkmış olsaydı. Kamyonun altına giren otomobildeki aile, üç dakika sonra çıksaydı mola yerinden ya… Annesi elinden daha sıkı tutsaydı Dilara’nın… Yahut komşusuna bıraksaydı Dilara’yı. Şehit olan delikanlı, rapor alsaydı da, bir sonraki celp döneminde askere gitseydi ya…”
O kadar çok ki “olsaydı…”larımız. O kadar çok “keşke çiçeği” var ki avuçlarımızda. O kadar yakıcı “ah!..”larımız var ki yüreğimizde.
Bir de şöyle düşünelim: Şimdilerde “keşke…”lerimizin ucunda özenle beslediğimiz ve süslediğimiz o “öbür türlü olsaydı”lar olsaydı, onların bu türlü değil de, öbür türlü olduğunun ayırdında olacak mıydık? “Böyle” olmasaydı kader, “öyle olsaydı…”ların güzelliğini görebilecek miydik? Kaderin biricik çizgisi içinde olup bitenler sayesinde fark ediyoruz öbür türlü olabilecekleri… Olan olmuş olmasa, “olsaydı”lara özlemimiz de olmayacaktı.
Sözgelimi, ardından ağladığımız, “şimdi burada olsa nelerimi vermezdim…” diye hayıflandığımız sevdiğimizin kaderi onu “şimdi burada” eylemiş olsaydı, onun şimdi burada olmasına vereceklerimiz bu kadar olur muydu? Böyle olmasaydı da öyle olsaydı, öyle olmasının böyle olmasının alternatifi olduğunu görebilecek miydik? Hepimizin yüreğini yakan gül yüzlü Dilara rögar kapağından düşmemiş olsaydı, bizi bunca acıyla tanıştırmamış olsaydı, “Aaa, şu kız değil mi rögar kapağından düşecekken düşmeyen kız” diye parmakla gösterebilecek miydik onu? Damatlığını almak için gittiği çarşıda bomba birkaç dakika geç ya da birkaç metre ötede patlasaydı, şimdi aramızda yaşayacak ve bugünlerde düğünü olacak delikanlıyı tanıyabilecek miydik meselâ… İki yıl önce, Mekke’de, çocuklarına hediye almak için gittikleri dükkanın çökmesiyle bu dünyaya veda eden hemşire hanımlar, birkaç dakika erken çıkmış olsaydı dükkandan, ne onları ne de çocuklarının mahzun yüzlerini hayâl bile edemeyecektik şimdilerde…
Böyle yaşıyoruz kaderi. Böyle biliyoruz. Böyle çekiyoruz acısını ve sancısını. “Öyle olsaydı..”ları da, böyle olduğu için söyleyebiliyoruz, özleyebiliyoruz.
Öyleyse, şimdi siz siz olun, böyle olan kaderinizi sevmeyi öğrenin. Kurşunun göğsüne hiç uğramadığı sevdiğinizi bir daha kucaklayın. Bombanın hiç uğramadığı sokaklarda güle oynaya yürüyerek eve dönen çocuklarınızı daha çok sevin. Birkaç saniye sonra ya da önce sevdiklerinizle altında kalabileceğiniz kamyonun karşı şeritte seyrediyor olmasına şükredin. Her bir çocuğu çukura düşmekten son anda kurtarılmış bir çocuk sevinciyle seyredin.
Şimdi, şu anda, “ah keşke böyle olsaydı” diye ağlayacaklarınız, şimdi sizin “böyle oluyor” da farkında değilsiniz.
Musallâ saltanattır; başrole koyarlar seni orada. Telaşların ve koşuşturmaların ılık kucağına buzdan bir öpücük olup düşersin ölümün saçağından.
Sensiz zamanların habercisi olursun sevdiklerine. Hesapsız sanılan günlerin hesabını koyuverirsin sığlaşmış ceplere. Eşkâlini belirlersin cesedinle, faili meçhul, sinsi ve sessiz tükenişlerin. Senden arta kalan sessizlik çığlığa dönüşür gül yangınlarının eteğinde… Senden taşan sensizlik ilmek ilmek hasret sarar geniş zamanların göğsüne. Susarsın musallâda; sustuğun için konuşturursun sarhoş sözlerin dillendiremediği haykırışları. Durursun musallâda ve durduğun için dolaşırsın unutuşlara terk edilmiş köşeleri.. Kapatırsın gözlerini musallâda, görmezsin ve görmediğin için gösterirsin ışıkların gösteremediği ıssız sızıları. Yüzünü sakınırsın sevdiklerinden musallâda ve yüzünü sakındığın için kırılgan bir aynada yeniden lûtfedersin gerçeğin yüzünü onlara.
Bu yüzden, işte bu yüzden, anlatamadığım, anlayamadığım, anlatsam da anlayamayacağın nice suskun ve sözsüz gerekçe yüzünden, önünde durduğun cenaze “nesne” değildir! “Özne”dir cenaze; sana konuşur, seni “nesne” eyler. “Sessiz bir dil”dir. “Sözsüz bir çağıltı”dır musallâdan gelip geçenler. Ölümü unutmuş, varlığın farkına varamamışlar için ayağa kalkmış bir nutuktur. Hızla akıp, hazla sığlaşan hayatın teninde bin kılıç yarasıdır; kanatır, acıtır… Son sözünü söyleyen “adam”dır aramızda, son ve en gerçek sözü söyleyen beliğ bir hatiptir. Hayatı pahasına konuşan eşsiz bir kahramandır o. O konuştuğu için susmalısın, sesini iptal etmelisin. Hem de sadece dilini damağını çekmekle kalmamalısın riya bulaşığı sözlerden, kalbini de yumalısın kirli hayâllerden, hırslarının diline de kelepçe vurmalısın.
Gelip geçilecek yer değildir musallânın önü. Oradan suskunca gelip geçen her ceset, senin de eksile eksile oraya gelişini hatırlatır. O gider, sana gelir sıra. O bir daha ölmeyecektir artık; sensin ölecek olan, sensin ölüyor olan, sensin ölümü örülüyor olan.
Sus orada. Sus ve ömrünü gül yaprağı gibi bardağın suyunu bile taşırmayan incecik bir söze dönüştürmüş olanı dinle. Dur orada. Dur ve dilini aklından sürgün eden sloganları unut ve bir daha söyleme. Bekle. Bekle ve sesini kalbine dokundurmayan taraftarlıkları yık ve bir daha ayağa kaldırma.
Durma vaktidir cenazeler. Durulma fırsatıdır. Hızla akıp giden hayatın sahte örtüsünü, sığ örgüsünü yırtıp atma, söküp savurma demidir. “Azıcık yavaşla!” der sana cenaze. “Ağzının gürültüsünde kaybetme kendini.” “Dünyalık kaygıların eteğine dolama ayaklarını.” “Dilini bağla…” “Elini bağla…”
Sen sen ol; kendini fail sayma cenazede. Ölümün ellerinde yıkanmaya hazırlan. Yükünü yık da gel cami avlusuna. Omuzlarından dünyayı at da gel cenazenin karşısına. Sözünü unut da gel. Bu yalnızlık senfonisini dinlemeye gel. Serkeş avuçlarını boş acılarla yeniden kanatma. Ruhunun teknesinde alevden kitreler” kar ki; ebrûlansın felek, ateşten çiçeklere dursun an.
Yık düzenini. Karıştır sahte düzeneğini hayatın. İncecik bir kader tüyüdür alnına değen cenazede. Uyan! Tenlere sarılıp da unuttuğun, sevdalara kanıp da uyuttuğun varoluş kırılganlığını yeniden keşfetmek için kapılar aralar sana o suskun hatip.
Sen; kendini bilmez, cenazenin suskunluğunu kullanamazsın. Ölenin üzerinden ölümü yeniden unutturan yeni sloganlar üretemezsin. Nefretleri susturmuş, kinleri soğutmuş o suskun dilin söylediklerine kulak tıkayıp; yeni kinleri, yeni nefretleri uyandıramazsın.
Öyle edersen, bir defa ölenin yanında bin haysiyetsiz ölümü daha ayağa kaldırırsın. Biricik dirilme fırsatını ayağınla tepersin. Öyle sığ, öyle aldırışsız gelip geçersen cami avlusundan, bir ölünün üzerinden bin cinayeti kurgularsın. Kalbini ayağa kaldırmak üzere uzanan elleri geri itersin.
O suskunluk sana hükmeder. Sen o suskunluğa hükmedemezsin. O hâl seni etkiler. Sen o hâl üzre sulta kuramazsın.
Orada o tabut öylece sessiz akıp giderken ellerin üzerinden senin için varlığın perçemlerinden sıyrılma vakti gelmiştir. O sessiz gemi öylece yüzüp giderken gafletli sloganların arasından, yakanı puslu bedenin hazlarından kurtarma anı gelip çatmıştır.
Ruhun alındığı, suretin bırakıldığı o dem, bedenine üflenen ruhunu yeniden hatırlama zamanıdır. Ölümün konuştuğu yerde vıdı vıdı edenler ruhlarını dünyanın kirli toprağına gömmeye ne kadar da hevesliler. Saygısız, duyarsız bedenlerini, kirli bulaşık sloganlarını, yitirdikleri ruhlarına çirkin bir mezar taşı edip dikiyorlar. Bir Fatiha’yı bile çok görüyorlar dillerine.
Muhtaç durumdaki isanlara yardımcı olmak, yardın edende kişisel gelişimi temin eder. Malı Allah yolunda infak etmek, sadece infak edilen malı değil, infak edeni de bereketlendirir.
Bakara 261. ifadesiyle, “habbe gibidir” o infak edenler. Habbe, meyvesi ve tohumu aynı olan hububat için kullanılır. Buğday, arpa, pirinç, mısır gibi… “Hububat”ın tohumları meyve olarak yine kendi tohumlarını verir.
Sözgelimi bir elma çekirdeğinde olduğu, meyve çekirdekten farklı bir şeye dönüşmez. İnfak eden insanlar da “hububat” tohumları gibi, başak verdiğinde yine aynı görünürler. Gözle görülmez biçimde çoğalmışlardır. Bire yedi yüz katlanmışlardır. Bu yüzden infakla çoğalan mal ya da kişilik üzerinde gözle görülür bir değişiklik gözlemlenmeyebilir. İnfakın çoğaltması, üste üste ekleme biçiminde değildir, istiflemeyle açıklanamaz. Toplama işleminden daha başka bir şeye tabi olur infak ehlinin kişiliği ve serveti.
Maaşına zam yapılmayabilir ama bereketlenir. Servetinin fiyatı artmayabilir ama değerlenir. Malı infak ederken, Rabbimizin çoğaltmayı vaad ettiği infak edenin kişiliğidir. Bir tür kişilik genişlemesi yaşar Allah için veren. Kişiliği başak verir, dallanıp budaklanır, meyveye durur Şahsiyeti birden bine çıkar. Kelimenin tam anlamıyla bir “kişisel gelişim” yaşar. Peki ya nasıl?
Bakara 261’in ardından gelen ayetler sarih biçimde verir bu sorunun cevabını: “Allah yolunda mallarını harcayan ve sonra iyiliklerini başa kakıp (muhtaç kişinin duygularını) inciterek (bu) harcamalarının değerini düşürmeyenler mükâfatlarını Rableri katında bulacaklar; onlar için artık ne korku vardır, ne de üzülürler.“
Dikkat edilirse, ayetin öncelikle dert ettiği harcanan malın niceliği değil, veren kişinin niteliğidir. İyiliği başa kakmamak bir erdemdir. Ki bu erdemi ancak bir başkası için kendimizden bir şey eksiltmeyi tercih ettiğimizde ortaya çıkarırız. Başa kakmamanın test edilmesi için vermekten başka bir eylem alanı yoktur. Kişi, harcadığı malla ihtiyacını gördüğü kişinin başına kakmamalı ve ayrıca onun kişiliğini ezecek bir incitmede bulunmamalı. Yani, çok mal verse bile, azıcık da olsa başa kakmamalı ve incitmemeli. Yoksa, vermesi infak sayılmaz. Demek ki, infak, kişiyi verdiği mal üzerinden kalite sahibi yapmayı hedefliyor. Malını bir muhtaca verirken, başa kakmamayı öğrenirse, başa kakmayan biri olarak yeni baştan inşa edilir yeryüzünde. Muhtaç olması nedeniyle zaten incitilmeyi hak ettiğini düşünen birini incitmemeyi gönüllüce tercih ederse, kendisi incitmeyen biri olmayı başarmış olur. Malla erdem inşa etmek. Ne güzel!
Kişi sahip olduğu mal üzerinden değer kazanabilir demek ki. Elindekilerle kişiliğine kalite katabilir. Mal sahibi olmak isterken, arzu ettiğimiz tam da bu değil midir? Ne kadar çok şeyimiz varsa, o kadar değerli sayarız ya kendimizi! Ne kadar pahalı arabamız varsa, o kadar el üstünde tutulmaya değer görürüz ya kendimizi! İşte bu yanlış hesapla yüzleştirir bizi Rabbimiz. Malı elinde tutmak, üst üste yığmak, istiflemek, kişiyi malın hizmetçisi yapar. Az olan malı çoğaltmak için sürekli koşturur. Değerli olan kişiliğini daha az değerli olanın peşinde harcatır. Malı çok olsa bile, çok olanı elde tutmak ya da daha da çoğaltmak için kişiyi kendi malının dilencisi eyler.
Hesabın doğrusu şudur: Bir malın sahibine kazandırabileceği en yüksek değer ancak infak sayesinde ortaya çıkar. Elinde tuttuğu ile değil, elinden çıkarabildiği ile gerçekten sahip olur kişi. Üst üste yığdıkları sayesinde değil, gönüllüce terk ettikleri sayesinde “adam” olur. Öbür türlü olsaydı, kişi kendi değerini mala endeksler ve malın değeri kadar aşağılamış olurdu kendisini. Dahası, servetinin hizmetinde koşturan biri olarak, bir tür “madde bağımlılığı” ile eksilirdi, kişiliğinden kaybederdi. Malını Allah “ver!” dediği için verebilen, Allah’ın kendisine verdiğini bilir. Malı verir, Allah’ı alır. Malından Allah için vazgeçebilen, Allah’ın vazgeçilmezi olduğunu fark eder. Böylece en önemli kişisel darlıktan kurtulur. Malın dilencisi olmaktan çıkar. Servete karşı bağımsızlığını kazanır. Servete değil serveti veren Allah’a muhtaç olduğunu idrak eder. Böylece “değerini” tükenebilen, eskiyebilen ve eksilebilen mallarının yanında değil; hiç terk etmeyen, asla eksilmeyen “Rabbi katında bulur.“
İnfak ehlinin kazandığı değerin görüntüsünü ayet son cümleyle verir: “Onlar için ne korku vardır ne de hüzünlenirler.” Yani, kendi varlığının ve sürekliliğinin malının yanında değil Rabbi katında olduğunu öğrenen kişi, gelecekte kaybedecekleri yüzünden yaşayacağı korkudan kurtulur, geçmişte kaybettiklerinden dolayı hüzünlenmez, üzülmez. Çünkü artık gelecekte başına gelecekleri kuşatan ve bilen Vasî ve Alîm bir Allah’la tanışmıştır. Çünkü geçmişte yitirdiklerini yine kendisine verebilecek, sadece bildiği ve hatırladığı geçmişini değil; kendisinin bilmediği ve bilinmediği, “anılmaya değer bir şey bile olmadığı” geçmişini kuşatan ve bilen Vasî ve Alîm bir Allah’la buluşmuştur. Hem de malı sayesinde! Hem de parasıyla! Mal ve paranın kazandırabileceği daha değerli bir şey var mı ki? İnfakın gayesi, kişiyi malın bağımlılığından kurtarmaktır. Malı üzerinden kişiliğinin prim yapacağı yanılgısını düzeltmektir. Kişi, malını verdiği için başa kakıyorsa ve malını verdiği kişiyi incitiyorsa, yine malı üzerinden kendisine üstünlük payı çıkarıyor demektir. Malı üzerinden büyüklenmeye devam edecekse, verse de vermese de fark etmez. Hatta, vermekle kibirleniyorsa, vermemesi hakkında daha hayırlıdır.
Bakara 263. ayetin uyarısı bu yöndedir: “Gönül alıcı bir söz ve başkasının eksiğini gizlemek, peşinden incitmenin geldiği bir yardımdan daha hayırlıdır; ve Allah Ganîdir Halîmdir.” Bir diğer ifadeyle, “inciteceksen verme!” diyor Rabbimiz. “İncitmeyen bir kişilik sahibi olmanı, malını benim yolumda harcamandan daha çok önemsiyorum!” diyor zımnen. Çünkü Ganîdir Allah; senin verdiğin mala da, senin vermene de muhtaç değildir. Fakiri ve muhtacı senin verdiğin olmaksızın da besleyebilir, sevindirebilir. Aksine, vermeye muhtaç olan sensin Allah değil! Bedeli senin şımarman ve büyüklenmen olan bir vermeyi dilemiş olsaydı Allah, senin yaptığın yanlışı yapmış olur, malını kişiliğinden daha çok önemsemiş olurdu. Oysa, kişiliğin malından daha önceliklidir. Allah malını eksiltmeni seni kazanmak için, senin kazanman için istiyor. Bununla birlikte, bu gerçeği anladığın güne kadar seni bekleyecek kadar da Halîmdir Allah. Senin muhtaçlara mal verirken kestiğin başa kakma ve ezme cezasını, Allah şimdilik sana kesmiyor, sabrediyor.
Çünkü sen “ben” dediğin ve “benim” dediğin her şeyinde Allah’a muhtaç olduğun halde, Allah sana yaptığı bunca iyiliği ne başına kakıyor ne de seni verdikleriyle incitip eziyor. Aksine, sana verdikleri hepten seninmiş gibi senden nezaketle vermeni istiyor, vermeni bekliyor. Kendisi muhtaç olduğu için değil; sen muhtaç olduğun için. İnsanın “daha çok” adam olması, “daha çok” mal sahibi olmasından da, “daha çok” mal vermesinden de daha önceliklidir Allah için.
Malını çoğaltmayı kendi kişiliğini bereketlendirmenin önüne koyanların hali “üzerinde azıcık toprak bulunan yumuşak bir kayanın hali gibidir; bir sağanak vurunca cascavlak kalıverir“ler. [Bakara, 263] Yani, kişiliği bereketlenmemiş insanın yüzündeki maske, kaya üzerindeki toprak gibi hemen dökülüverir. Verir gibi görünebilir ama başa kakmama ve incitmeme sınavını kaybeder. Ne kadar çok verirse versin, kendi kişiliğini geliştirmemişse, üzerindeki cömertlik makyajı hemencecik sıyrılıverir. Serveti üzerinden Allah'[ın rızasın]ı bulmuşsa, “verimli topraklar üzerindeki bahçe gibi” olurlar, bir sağanak vurunca, ürün iki misli artar.” [Bakara, 263] Ayetin “sağanak” diye ifade ettiği, yeryüzündeki toprağı alt üst eden, karıştıran, çamurlaştıran bir gelişmeye denk gelir insanın dünyasında. Yani, sahip olduklarımızın biz istemeden eksilmesi, elimizden çıkması, bize isabet eden musibettir, sağanaktır. İşte böyle bir durumda, kişiliğini katlamış olanlar “verimli toprak” gibi daha çok ürün verirler. Kaybettikleri mallar üzerinden malları çoğaltan ve eksilten Allah’ı kazanırlar. Ama bir de “toprak“mış gibi görünenler var ki, malları çok da olsa, kişilikleri azdır. Servetleri kendilerini güçlendiriyor / güçlendirecek sanırken, gerçekte servetlerinin tükenebilirliği kadar zayıftırlar.
Bir eksilme sağanağı geldiğinde, mallarıyla birlikte kişilikleri de silinip gider. Bir anda çözülürler; dağılıverirler.
Çözülmemek için malla bağları çözmek gerek. Dağılmamak için, kişiliği servete bağlamamak gerek.
